بررسی الگوی توزیع و تغییرات جمعیت زنجرک‌های ناقل بیماری کرلی‎تاپ چغندرقند در استان همدان

یکی از بیماری‎های مهم چغندرقند کرلی‎تاپ می‎باشد. در این تحقیق الگوی توزیع فضایی و روند تغییرات جمعیت زنجرک‌های (baker) circulifer haematoceps و c. tenellus ناقلین ویروس کرلی‎تاپ چغندرقند به مدت سه سال (1386 لغایت 1388) در مزارع چغندرقند همدان مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی‌ها در مراحل اولیه رشد گیاه با توجه به تاریخ کاشت مزارع به مدت نه هفته و به فاصله حدود هفت تا 10 روز از هم انجام شد. برای این کار، چهار مزرعه‌ی پنج هکتاری با فاصله تقریبی یک کیلومتر از هم در شهرستان اسدآباد استان همدان انتخاب شدند. هر بار تور زدن به عنوان یک واحد نمونه‌برداری تعیین شد. با استفاده از داده‌های به‎دست آمده فاکتور rv (معیار دقت نمونه‎برداری) محاسبه شد که برای هر سال به ترتیب برابر 2/12، 52/6 و 65/16 درصد بود. با توجه به این‎که زنجرک گونه haematoceps c. تنها ناقل مشاهده شده در منطقه مورد بررسی بود، جهت تعیین الگوی توزیع فضایی جمعیت این زنجرک از روش نسبت واریانس به میانگین ( ) استفاده شد. مقدار عددی z برای طول سال و مجموع سه سال بزرگتر از عدد 96/1 بود که نشان دهنده توزیع فضایی تجمعی ناقل می‌باشد. نتایج روند تغییرات و نسبت جمعیت زنجرک ناقل haematoceps c. به کل جمعیت سایر گونه‌های زنجرک در سال‎های 1386، 1387 و 1388 به ترتیب برابر 68/5، 97/1 و 43/2 درصد بود. میانگین درصد آلودگی بوته‌ها به بیماری کرلی‎تاپ در این سال‎ها به ترتیب برابر 2/5، 6/8 و 5 درصد بود. در سال 1386 با وجود بالا بودن تعداد و نسبت جمعیت زنجرک ناقل به کل جمعیت سایر گونه‌ها، میانگین درصد آلودگی بوته‌ها به بیماری کرلی‎تاپ کمتر بود. این امر ناشی از تاخیر در تاریخ کاشت است. در حالی که در سال 1387 در نتیجه رشد کندتر بوته‌ها در ابتدای فصل رشد به دلیل کاشت زود هنگام، زمان بیشتری در اختیار ناقل قرار گرفته است. در این شرایط با وجود پایین بودن تعداد و نسبت جمعیت زنجرک ناقل به کل جمعیت سایر گونه‌ها، میانگین درصد آلودگی بوته‌ها (6/8 درصد) بالاترین میزان آلودگی نسبت به دو سال دیگر را نشان داد. هم‎چنین نتیجه‎گیری شد که بین فراوانی جمعیت زنجرک ناقل در مزرعه با فراوانی آلودگی بوته‌ها به ویروس کرلی‎تاپ در طول فصل رشد رابطه خطی مثبت و معنی‎دار وجود دارد. ضریب تبیین رای سه سال به ترتیب 96، 90 و 94 درصد محاسبه شد که نشان دهنده رابطه قوی بین بیماری کرلی‎تاپ و جمعیت ناقل در مزرعه است.