تحول در تحقیقات علوم پزشکی ایران: 1360 تا 1420

مقدمه: فعالیت‌های پژوهشی در 40 سال گذشته رتبه علمی ایران در تولید علم در جهان را از 54 به 16 رسانده است. این مقاله روند پژوهش‌های علوم پزشکی در چهل سال گذشته و سال‌های آینده را ترسیم می‌کند. مواد و روش‌ها: بررسی مقالات فارسی پزشکی از سال 1361 تا 1401 با استفاده از داده‌های پایگاه‌های مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، اسکوپوس و نیز کتاب سلامت در جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت. یافته‌ها: در بیست سال اول توانمندسازی نیروی انسانی پزشکی؛ شامل افزایش دانشکده‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی، دانشجویان رشته‌های مختلف در مقاطع کارشناسی ارشد، دکترای علمی، دکترای حرفه‌ای و تخحصص‌های بالینی پزشکی و تاسیس دوره‌های فوق تخصصی بالینی پزشکی انجام شد. زیرساخت‌های ضروری برای درونداد تحقیقات آماده و مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده‌های پزشکی تاسیس گردید. در بیست ساله دوم افزایش اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها، توسعه موسسات تحقیقاتی و نیز افزایش تعداد دانشجویان و دستیاران سبب ارتقا کمی و کیفی پژوهش و تولید مقالات علمی در سطح بین‌المللی و افزایش استنادات به مقالات پزشکی ایران گردید. اهداف بیست سال آینده افزایش نوآوری در پژوهش‌ها، تولید علم نافع و دستیابی به مرجعیت علمی در سطح منطقه و جهان است که با حفظ و تکریم دانشمندان و پژوهش‌گران، تغییر در شیوه ارزشیابی تحقیقات، افزایش اعتبارات پژوهشی، هدفمند کردن پژوهش‌ها و ترویج فرهنگ علم نافع امکان‌پذیر خواهد بود. نتیجه‌گیری: در 40 سال گذشته زیرساخت‌ها و نیروی انسانی مورد نیاز برای تحقیقات پزشکی فراهم شده است. به کارگیری نیروی انسانی لایق و ترجمان دانش آن‌ها، ترویج نوآوری، توسعه فناوری‌ها برای رفع مشکلات سلامت جامعه و دستیابی به مرجعیت علمی نیازمند عزم ملی قوی و تحول انقلابی در دهه‌های آینده است.

transformation of medical research in iran: 1980 to 2040

introduction: there has been a remarkable rise in medical research in iran during the last 40 years, improving the global ranking of the country in the production of research documents from 54th to 16th in 2022. the aim of this review was to summarize medical research activities in iran during the last 40 years and present predictions on the outlook of this field in coming years. materials and methods: related articles were retrieved from the iran doc engine, and selected sections of three editions of the book “health in the islamic republic of iran” were reviewed. results: between 1980 and 2000, there was a remarkable rise in the number of medical universities and related schools in iran. the number of students, both undergraduate and postgraduate, as well as phd courses and residency programs, considerably increased in the country, in parallel with the debut of numerous clinical subspecialty programs in various clinical fields. research centers and institutes were developed in many universities. between 2001 and 2020, there was an extraordinary increase in the number of annual publications in medical fields. citations to iranian research articles have also increased. for the next 20 years, innovations in research activities and productions are expected to resolve many problematic issues in iran’s health sector. activities such as nurturing young, talented, and distinguished researchers, supporting scholars, devising more appropriate tools for the evaluation of the output, impact, and effectiveness of scientific productions, increasing the share of research from growth national product (gnp), and enhancing targeted research programs will be needed to safeguard the emerging goals of research activities in the next two decades.