تعصب و قضاوت‌های قالبی بین‌مذهبی در میان دانشجویان اهل سنت ایران: رویکرد شناخت اجتماعی

مقدمه: مرزنشینی بستر اجتماعی برای همزیستی اقوام و مذاهب مختلف در کردستان، سیستان و بلوچستان و ترکمن صحرا در ایران است؛ اما این بستر، مانند بسیاری از زمینه ‌های اجتماعی مشابه، به تعصب و قضاوت‌های قالبی بین قومی و مذهبی و بازنمایی شناختی خود و دیگران حساس است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سه سوال است: 1) چه نوع پیش‌داوری‌ها و تعصبات بین مذهبی در بین دانشجویان اهل سنت ساکن کردستان، سیستان و بلوچستان و ترکمن صحرا و یا مهاجر به تهران وجود دارد؟ 2) سطح پیش‌داوری‌ها و تعصبات بین مذهبی در بین دانشجویان اهل سنت و شیعه ساکن در شهرهای مذکور چقدر است؟ 3) مهاجرت تحصیلی به تهران چه تاثیری بر نوع و سطح پیش‌داوری‌ها و تعصبات بین مذهبی دانشجویان اهل سنت دارد؟ روش کار: برای پاسخ گویی به این سوالات، ما از یک روش‌شناسی ترکیبی بهره‌ بردیم و در استان‌های کردستان، سیستان و بلوچستان، منطقه ترکمن صحرا، و شهر تهران از طریق راهبردی پیمایش و در قالب یک مطالعه آمیخته با استفاده از ابزار‌های کیفی و کمّی به بررسی تعصب‌های میان مذهبی به مطالعه تعصب‌های میان مذهبی پرداختیم. ابزار کمّی این مطالعه برگرفته از «مدل محتوای قضاوت قالبی (scm)» fiske و ابزار کیفی آن، توصیف صفات خودی‌ها و دیگری‌ها است. یافته‌ها: نتایج پیمایش نشان می‌دهد که در خصوص دانشجویان کرد و ترکمن، مهاجرت به تهران، موجب تضعیف تصویر ارتباط با اقوام شیعه استان، مشتمل بر تضعیف خوانش چگونگی تصویر خود از نگاه شیعیان استان مرزی، و همچنین، تضعیف تصویر همان دیگریِ استان برای ایشان شده است. اما در خصوص دانشجویان بلوچ، که در هر دو شاخص بازنمایی خود و دیگری، دارای بدترین تصویر در میان همتایان ترکمن و کردِ خود در استان بوده‌اند، می‌توان گفت که مهاجرت به تهران موجب بهبود تصویر ارتباط با سیستانی‌های استان می‌گردد. چرا که با ارتقاء شاخص‌های گرمابخشی و کارآمدی، جایگاه دیگریِ استان را از نفرت و تحقیر میان گروهی دور و به سوی برتری خوانی نزدیک‌تر می‌کند. نتیجه‌گیری: داده‌های به دست آمده این پژوهش نشان می‌دهد که 1. تعصب بر ارتباط کردها، بلوچ‌ها، و ترکمن‌های اهل تسنن با شیعیان ساکن استان‌های مرزی تاثیر بسزائی می‌گذارد. 2. مهاجرت تحصیلی به تهران بر تضعیف تصویر دیگری در میان کردها و ترکمن‌ها تاثیرگذار است، اما ارتباط میان مذهبی پس از مهاجرت در میان بلوچ‌ها کمی تسهیل می‌گردد.

inter-religious prejudices and stereotypes among sunni university students in iran: a social cognitive approach

introduction: border settlement is the social platform for the coexistence of various ethnicities and religions in kurdistan, sistan & baluchistan, and turkmen sahra in iran. despite this platform, like many similar social contexts, it is sensitive to inter-ethnic and inter-religious prejudices and cognitive representation of self and others. the current study aims to answer these three questions: 1) what kind of inter-religious prejudices and stereotypes exist in sunni students living in kurdistan, sistan and baluchistan, and turkmen sahra or migrated to tehran? 2) what is the level of inter-religious prejudices among sunni and shia's students living in the mentioned cities? 3) how does educational migration to tehran affect the type and level of inter-religious prejudices in sunni students?. methods: this is a mixed-method study using qualitative and quantitative tools. the stereotype content model of fiske was used for quantitative assessment. furthermore, to to gain a deeper understanding of the cognitive representation of self and other in inter-religious relations among sunni students, the researcher asked the participants to describe themselves and the shiites of their provinces using at least five traits. results: based on the survey data, in kurdish and turkman students, migration to tehran caused a decline in representation of the aboriginal shiite others and the self (based on the views of shiite people). among balochi students, who had the worst image of self and aboriginal shiite others compared to turkmen and kurdish counterparts, migration to tehran improved the situation, including improving the indicators of warmness and competency, which could transit this inter-religious prejudice from disgust to pride. conclusion: prejudice dramatically affects the relationship of sunni people living in kurdistan, sistan & baluchistan, and turkmen sahra with shia residents. educational migration to tehran negatively affects the image of shiite others among kurdish and turkmen people, while inter-religious communication is slightly improved among baluchies after migration.