بررسی و نقد مقاله سلز درباره عوالم پنجگانه زبانی در تبیین اتحاد عرفانی در اسلام

مایکل آنتونی سلز معتقد است عارفان مسلمان در تبیین تجارب عرفانی خود از عوالم فکری-فلسفی، فرهنگی-شعری،‌ قرآنی-حدیثی و کلامی تاثیر پذیرفته‌اند. سلز در مقاله «زبان حیرت» (1989) سعی دارد پنج نمونه از این عوالم زبانی را برجسته کند و تشابه زبان صوفیان، به خصوص در حوزه مسئله فنا و اتحاد عرفانی، با پس‌زمینه‌های سنتی-دینی آنان را نشان دهد. عوالم زبانی که سلز به آنها توجه کرده و صوفیان از آن تاثیر پذیرفته‌اند‌ عبارت‌اند از‌ شعر جاهلی؛ کلیدواژه‌ها و اصطلاحات کلامی؛ زبان حدیثی-قرآنی معراج و وصول به عرش؛ حدیث قرب نوافل و حیرت صوفیانه، که در آن تمایزات ذهن-عین، گوینده-شنونده تقریباً محو می‌شود؛ و نهایتاً استفاده از زبان فلسفی متاخرتر ابن‌عربی (دیالکتیک عرفانی) برای تبیین اتحاد عرفانی. پژوهش پیش رو بر مبنای مطالعه‌ای کتابخانه‌ای، ضمن معرفی دیدگاه سلز در مقاله مذکور، با رویکرد توصیفی-تحلیلی، به برخی کاستی‌های شکلی از جمله کم‌دقتی در ترجمه و ارجاع به نسخ کم‌اعتبار، و برخی کاستی‌های محتوایی مانند نقصان در دامنه پژوهش اشاره می‌کند. در کنار این اشکالات، توجه به مباحث تطبیقی بین ادیان ابراهیمی اسلام، یهود و مسیحیت، تسلط نویسنده به ادبیات عربی و شعر جاهلی، ازجمله ویژگی‌های مثبت این اثر است که به مولف در تبیین زبان تجربه عرفانی در اسلام کمک شایانی کرده است.

review and critique of sells’ paper on the five language worlds in explaining the mystical union in islam

michael anthony sells (1949) is a professor at the university of chicago’s school of theology and one of the eminent scholars in the field of mysticism. he believes that muslim mystics have been influenced by intellectual-philosophical, cultural-poetic, ḥadīth-quranic, and theological traditions in explaining their mystical experiences. in “bewildered tongue” (1989), sells tries to highlight five examples of the language worlds related to these traditions and shows the similarity of the sufis’ language with their traditional-religious backgrounds, especially in terms of mystical union and passing away (fanāʾ). these language worlds are as follows: poetry of pre-islamic arabia; theological (kalam) terminology; ḥadīth and qur’anic language regarding ascent through the heavenly spheres to the divine throne (miʿrāj); ḥadīth of superogatory devotions (al-nawāfil) and the sufi bewildered dialogues of union in which distinctions between subject and object, speaker and hearer, begin to melt, and finally, the later philosophical language of ibn arabi (mystical dialectic) to explain the mystical unity. this paper, using a descriptive-analytical method, first explains the ideas of sells in his aforementioned work and then evaluates them. regarding the research material, his work has failed to cover some important ḥadīths and quranic verses, and from a formal perspective, besides referring to some weak manuscripts, some of his translations are not precise. nevertheless, the author’s comparative approach to abrahamic religions and his profound knowledge of arabic literature and poetry of pre-islamic arabia are among the positive features of the work, which have greatly helped sells in explaining the language of mystical experience in islam.