رویکرد زیستی-تکاملی در مواجهه با ادیان: بررسی دیدگاه دیوید ویلسون

یکی از صفات مهم و متمایزکنندۀ انسان نسبت به پستان‌داران نخستین، به لحاظ زیستی-تکاملی، فرهنگ است که نهادهای سیاسی و اجتماعی، سنت‌های دینی و اخلاقی را در بر می‌گیرد. بنا بر مطالعات زیستی-ژنتیکی، ادیان به عنوان یک فرهنگ جهان‌شمول از میزان ارث‌پذیری بالایی برخوردارند، به طوری که خصیصهٔ دین‌داری از نسل میان‌سال به نسل جوان‌تر به ارث می‌رسد. دیوید ویلسون زیست‌شناس آمریکایی، دین را یک «تطابق چندسطحی» و محصول تکامل فرهنگی می‌داند که در جهت مشارکت و ایجاد همبستگی بین گروه‌ها شکل گرفته و آنچه باعث بقای ادیان در طول تاریخ و تنوع و تکثر آن در فرهنگ‌های مختلف بوده کارکرد تکاملی آنها در جهت همبستگی گروه‌های دینی بر مبنای واقع‌گرایی عملی است. در نظر ویلسون، بحث از واقع‌نمایی حقیقی و صدق گزاره‌های دینی هیچ وجهی ندارد و آنچه اهمیت دارد تنها جنبهٔ مفید بودن گزاره‌هاست. این نوع تبیین از علل پدید آمدن و بقای ادیان در طول تاریخ بشری به لحاظ معرفت‌شناختی چالش‌های فراوانی را پدید می‌آورد که به خصوص در ادیان گزاره‌محور و منتسب به وحی الهی قابل توجه است. در این نوشتار آرای ویلسون به تفصیل بیان می‌شود و مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد و بحث خواهد شد که شکل‌گیری معرفت دینی در یک دین‌دار باورمند تنها با نگاه کارکردگرایانۀ منفعت‌محور و با تکیه بر تبیین‌های تکاملی قابل تبیین نیست و نباید از نقش سایر مولفه‌های معرفتیدینی، عقلی و احساسی غفلت کرد.

The Bio-Evolutionary Approach to Religions: A Study of David Wilson’s Perspective

Biologically, one of the most important and distinguishing features of human beings compared to early mammals is culture, which includes political and social institutions, religious and moral traditions. According to biogenetic studies, religions as a universal culture have a high degree of heritability; Thus, the characteristic of religiosity is inherited from the middleaged generation by the younger generation. David Wilson, an American biologist, sees religion as a &multilevel adaptation& and product of cultural evolution, shaped by participation and solidarity between groups, and what has led to the survival of religions throughout history and their diversity in different cultures. The direction of solidarity of religious groups is based on practical realism. In Wilson’s view, there is no point in arguing for the true reality of religious propositions, and what matters only is the usefulness of the propositions. This kind of explanation of the causes of the emergence and survival of religions throughout human history, epistemologically poses many challenges that are particularly significant in propositional religions and attributed to divine revelation. In this article, Wilson’s views are expressed in detail and criticized, and it will be argued that the formation of religious knowledge in a believer can not be explained only by a utilitarianoriented view based on evolutionary explanations and the role of other epistemological, religious, rational, and emotional components should not be ignored.