بازخوانی براهین اثبات وجودخدا در اندیشه دوران پیشانقدی کانت

بر اساس اندیشۀ کانت در دوران نقدی، ایدۀ خدا به عنوان یکی از ایده‌های استعلایی عقل محض مطرح است که عقل نظری با توجه به محدودیت‌هایش نمی‌تواند له یا علیه آن برهانی اقامه کند. اما در دوران پیشانقدی، کانت رسالۀ مستقلی با عنوان «تنها حجت ممکن در تایید برهان وجود خدا» تالیف کرده و در آن سعی کرده است تا وجود خدا را از طریق براهین عقل نظری اثبات کند. اهمیت این رساله در این است که از یک سو بر خلاف اندیشۀ دوران نقدی برای عقل نظری شان برهان‌آوری در اثبات وجود خدا قائل می‌شود و از سوی دیگر، بر خلاف سنت ولفی‌‌لایبنیتسی، به جای برهان جهان‌شناختی، برهان طبیعی‌‌الهیاتی را مطرح می‌کند. به علاوه، با محور قرار دادن مفهوم امکان در تقریر برهان وجودی، با تقریر فیلسوفان پیشین علی‌الخصوص دکارت مخالفت می‌کند و تقریر جدیدی از آن ارائه می‌دهد. در این مقاله ابتدا مسیر اختصاصی استدلال کانت مبنی بر اثبات وجود خدا را بر مبنای رسالۀ مذکور توضیح داده‌ایم و در مرحلۀ دوم، مستند به برخی پژوهش‌های جدیدتر، نشان داده‌ایم که تعارض بین عنوان کتاب (تنها حجت ...) و محتوای آن (پذیرش دو برهان طبیعی‌‌الهیاتی و برهان وجودی)، که برخی دیگر کانت‌شناسان را به این گمان انداخته که کانت متهافت سخن گفته است، یک تعارض بدوی و برآمده از ترجمۀ خطای اصطلاح beweisgrund از آلمانی به انگلیسی است.

Reflections on the Argument for the Existence of God in PreCritical Period of Kant’s Thought

According to the critical Kant, the idea of God is a transcendental idea of pure reason, i.e., theoretical reason cannot, after considering its limitations, make an argument against or for it. In the precritical period, however, in a treatise called "The Only Possible Argument in Support of a Demonstration of the Existence of God" he tried to prove the existence of God by means of the theoretical reason. The significance of this treatise is that, on the one hand, contrary to what the critical Kant believes about the limits of human reason, he endeavors to theoretically prove the existence of God, and on the other hand, contrary to the WolfianLeibnizian tradition, he proposes a naturaltheological argument instead of a cosmological argument. Concentrating on the concept of possibility in formulation of an ontological argument, he criticizes the former formulations, especially Descartes’, and presents a new version of it. In this paper, we intend to first explain Kant’s argumentative reasoning for proving the existence of God based on "The Only Possible Argument in Support of a Demonstration of the Existence of God", and second, we try to show that the alleged conflict between the title of the book (only possible argument...) and its content (the acceptance of two naturaltheological arguments and ontological argument), which led some of Kant scholars to believe that Kant is incoherent is false and comes from a mistake in translation of the German term ‘Beweisgrund’