دست‌اندازی عمل‌گرایانه: تبیینی معرفت‌شناختی به سود باورهای دینی

این مقاله به یکی از مباحث چالش‌برانگیز در معرفت‌شناسی و معرفت‌شناسی باور دینی می‌پردازد، یعنی نقش ملاحظات عمل‌گرایانه در معرفت و به طور خاص معرفت دینی. همچنین الگوی متفاوتی از ارتباط بین ملاحظات عمل‌گرایانه و باور دینی را پیشنهاد می‌کند. بر اساس این الگو، می‌توان تبیینی معقول از موضع‌گیری‌های متفاوت مومنان و ملحدان در موقعیت‌های مشابه و یکسان معرفتی ارائه کرد. در این راستا، نخست دیدگاه رایج در معرفت‌شناسی یعنی محض‌گرایی معرفتی، که مدعی است  فاعل‌های شناسا در موقعیت‌های معرفتی مشابه و یکسان باید موضع‌گیری واحدی داشته باشند، معرفی و ناکار‌آمدی آن در تبیین برخی شهود‌های معرفتی نشان داده می‌شود. پس از آن نظریۀ ثابت‌گرایی حساس به فاعل شناسا یا دست‌‌اندازی عمل‌گرایانه از دیدگاه فانتل و مک‌گراث بررسی می‌شود و از آن به دلیل برتری در تبیین شهودهای معرفتی نسبت به دیدگاه رایج دفاع خواهد شد. در نهایت از نظریۀ دست‌اندازی عمل‌گرایانه به سود باورهای دینی استفاده می‌شود و روشن می‌گردد که مومنان بدون آن که متهم به نقصان و رذیلت معرفتی شوند می‌توانند از مواضع مومنانۀ خود دفاع کنند.

Pragmatic Encroachment: An Epistemic Explanation in favor of Religious Beliefs.

In this article, we address the role of pragmatic considerations in knowledge and, in particular, religious knowledge, as one of the challenging topics in epistemology and religious epistemology, and suggest a different model for the relation between pragmatic considerations and religious beliefs. Based on this model, a plausible explanation for believers and atheists’ different positions in similar and identical epistemic situations can be conferred. In this regard, after presenting epistemic purism as the common view in epistemology with the claim that epistemic subjects must have the same position in the same and identical epistemic situations, we will show its inadequacy in explaining some epistemic intuitions. Then we consider subjectsensitive invariantism from Fantl and McGrath’s perspective and confirm its supremacy over epistemic purism for its ability in explaining those epistemic intuitions. Finally, using a version of subject sensitive invariantism in the field of religious beliefs, we show that believers can defend their theistic positions without being accused of deficiency and epistemic vices.