دین در کانون اندیشه فلسفی مکتب کیوتو

در این مقاله سعی داریم نشان دهیم که فلسفه مکتب کیوتو ماهیتاً نوعی «فلسفه دین» است. هرچند فیلسوفان این مکتب از جمله نیشیدا کیتارو و دیگران سعی کرده‌اند تفکر فلسفی مغرب‌زمین را با تفکر ذن بودیستی ژاپنی ترکیب کنند و طرحی نو دراندازند، حاصل کار آنها جدا از ایجاد فضایی برای ظهور فلسفه‌های تطبیقی و مطالعات بین‌فرهنگی چیزی جز بیان فلسفۀ دینی این مکتب نیست. بدون شک همه فیلسوفان مکتب کیوتو از دین و خدا در نوشته‌های خود بحث کرده‌اند. در این مقاله سعی کرده‌ایم ماهیت دینی فلسفه مکتب کیوتو را با استناد به نظریه‌ها و مفاهیم فیلسوفان این مکتب از جمله نیشیدا کیتارو، بنیان‌گذار این مکتب، تانابه هاجیمه، نیشتانی و دیگران نشان دهیم. لذا در این مقاله، پس از طرح مسئله دین در این مکتب در بخش مقدمه، به ترتیب به فلسفه دین و نقش دین در اندیشه نیشیدا کیتارو، تانابه هاجیمه و نیشیتانی کِیجی می‌پردازیم. برای فهم دین و خدا در مکتب کیوتو باید مفهوم نیستی مطلق در اندیشه ذن بودیستی فیلسوفان این مکتب فهمیده شود. در نهایت در این نوشته به این نتیجه رسیده‌ایم که مکتب کیوتو، به عنوان فلسفه‌ای جهانی، در عین حال که در تفکر ذن بودیستی شرقی و تفکر عقلانی غربی ریشه دارد، ماهیت اندیشه متفکران آن دینی است، اگرچه دین مورد نظر با دین مسیحیت و اسلام یا یهودیت تفاوت دارد. برای اثبات این امر تلاش کرده‌ایم تا جایی که ممکن است از کتاب‌ها و مقالات این فیلسوفان و تفسیرهای مفسران فلسفه مکتب کیوتو بهره ببریم.

Religion at the Heart of Philosophical Thought of the Kyoto School

This article is an attempt to show that the Kyoto School of philosophy is inherently a "philosophy of religion". Although philosophers from this school, including Nishida Kitaro and others, have tried to combine western philosophical thinking with Japanese Zen Buddhist thinking, yet the result of their work, apart from creating a space for the emergence of comparative philosophies and crosscultural studies, is nothing but the expression of religious philosophy.  Undoubtedly, all Kyoto School philosophers have discussed religion and God in their writings. This article attempts to illustrate the religious nature of this school by citing theories and concepts of its philosophers, including its founder, Nishida Kitaro, Tanabe Hajime, Nishitani Keiji, and others. Therefore, after discussing the issue of religion in this school in the introduction section, we will discuss the philosophy of religion and the role of religion in the thought of Nishida Kitaro, Tanabe Hajime and Nishitani Keiji respectively. To understand religion and God in the Kyoto School one must understand the concept of absolute nothingness in Zen Buddhist thought among its philosophers. Finally, the article concludes that though the Kyoto School as a universal philosophy is rooted in Eastern Zen Buddhist and Western rational thoughts, the nature of its philosophers’ thoughts is religious, albeit different from Christianity and Islam or Judaism. To this end, the author did his best to benefit from the books, papers, and commentaries of Kyoto School philosophers.