نگرشی بر ناموزونی‌ها و روندهای ساعات آفتابی در ایران

میزان ساعات آفتابی با تاثیری که در تعیین میزان تابش خورشید دارد، عامل اصلی کنترل حیات، آب و هوا و سایر فعالیت‌های زیستی در سطح زمین به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می‌رود. هدف این تحقیق آن است تا بر مبنای آخرین آمار، تصویری از ناموزونی‌ها و روندهای ساعات آفتابی در ایران، ارایه و مقادیر ساعات آفتابی را برآورد نماید. به این منظور سطح کشور با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای و قابلیت‌های نرم‌افزار arcgis با بهره‌گیری از آمار ساعات آفتابی سالانه و فصلی 87 ایستگاه سینوپتیک طیّ یک دوره‌ی 20 ساله (1986- 2005) پهنه‌بندی شد. برای تایید صحت پهنه‌بندی از آزمون‌های پارامتریک سیداک و آنالیز واریانس یک طرفه یا آزمون‌های ناپارامتریک من-‌ویتنی و کروسکال- والیس استفاده شد. همچنین برای برآورد تعداد ساعات آفتابی و نیز شناسایی روندهای زمانی آن، به ترتیب از معادلات رگرسیون خطی چند متغیّره و ساده استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که از شمال به جنوب و از غرب به شرق کشور، بر میانگین تعداد ساعات آفتابی افزوده و از میزان تغییرپذیری آن کاسته می‌شود تا جایی که ضرایب تغییرات سالانه‌ی ساعات آفتابی، بر عکسِ توزیع مکانی تعداد آن، در سواحل دریای خزر بیشترین مقادیر و در کویرهای مرکزی کمترین مقادیر را دارد. در تمام سطح کشور، روندهای ساعات آفتابی، یا بطور معنی دار، افزایشی است و یا اصلاً معنی‌دار نیست. حتی یک مورد نیز روند کاهشی معنی‌دار در سطح کشور مشاهده نشد. میانگین روند افزایشی در سطح کشور، 6/16 ساعت در سال محاسبه گردید. مدل آماری نشان می‌دهد که بجز فصل تابستان، نقش عرض جغرافیایی در توزیع مکانی ساعات آفتابی، بسیار چشمگیر است. با استفاده از این مدل، تعداد ساعات آفتابی در سطح کشور بر مبنای ارتفاع و عرض جغرافیایی با دقت خوب برآورد گردید