بررسی کارایی روابط تجربی در برآورد دبی اوج سیلاب در مناطق بیابانی ایران مرکزی

سیل از جمله پدیده‌های طبیعی است که هر ساله خسارات جانی و مالی زیادی را در دنیا به بار آورده و مشکلات عدیده‌ای را بر سر راه توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی کشورها ایجاد می‌نماید. لذا جهت کاهش خسارات آن پرداختن به این پدیده خصوصاً برآورد دبی حداکثر سیلاب و شناسایی عوامل موثر بر آن بسیار حایز اهمیت می‌باشد. بطور کلی از جمله شیوه‌های برآورد دبی حداکثر سیل در حوضه‌های فاقد ایستگاه هیدرومتری، استفاده از روش‌های تجربی می‌باشد. این روش‌ها بر پایه‌ی یک یا چند عامل از عوامل موثر بر شکل گیری سیلاب استوار بوده و بعضاً برای مناطقی خاص با شرایط فیزیکی و اقلیمی ویژه ارایه شده‌اند. بنابراین برای به کارگیری روش‌های مذکور، بررسی و واسنجی ضرایب منطقه‌ای آنها ضروری می‌نماید. در واقع این ضرایب، منعکس‌کننده‌ی اثر عوامل زمینی و جوی در تبدیل بارش به رواناب و ایجاد دبی حداکثر لحظه‌ای می‌باشد. در این تحقیق سعی شده تا تحلیل دقیق‌تری از روش تجربی فولر و واسنجی ضریب منطقه‌ای آن در حوضه ایران مرکزی به عمل آید. از آنجا که روش نامبرده کاربرد فراوانی در نقاط مختلف کشور جهت برآورد دبی سیل دارد، اهمیت واسنجی آن آشکار است. تاکنون غالباً استفاده از این روش در برآورد دبی‌های سیلابی و طراحی سازه‌ها بدون توجه به واسنجی ضریب منطقه‌ای آن انجام گردیده است. در این تحقیق از آمار 31 ساله ده ایستگاه هیدرومتری در این حوضه استفاده شد تا بر این اساس مقادیر دبی لحظه‌ای سیل در دوره‌ی بازگشت‌های مختلف، محاسبه گردد. تحلیل‌های آماری در مرحله‌ی اول نشان داد که روش تجربی فولر در این محدوده‌ی اقلیمی وسیع، با کیفیت آماری ضعیف موجود، کارایی چندان مناسبی ندارد. البته نتایج آزمون روش تجربی فولر در محدوده‌های اقلیمی دیگر (نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوب و مرطوب) از کارایی نسبتاً بالاتر این روش حکایت دارد. تست همگنی لانگبین (که اغلب برای تعیین گروه‌های همگن هیدرولوژیکی استفاده می‌شود) بر اساس یافته‌های این تحقیق، در شرایط ایران مرکزی کارایی بالایی از خود نشان نداد.