پایش تغییرات مکانی – زمانی کیفیت آب‌های سطحی درحوضه‌ رودخانه‌ بالخلی‌چای منتهی به سدّ یامچی (شهرستان اردبیل)

آب‌های سطحی به لحاظ ماهیّت پویای خود و همچنین گذر از مسیرهای مختلف،  به راحتی آلوده شده و در مدت کوتاهی، آلودگی را به محیط‌های دیگر منتقل می‌کنند. از دیدگاه‌های مختلف، پایش مداوم تغییر در کیفیت آب‌های سطحی مخصوصا زمانی که به پشت سدها منتهی می‌شوند، از نظر سلامت محیطی و انسانی، بسیار مهم است.  با توجه به اهمیت پایش مداوم کیفیت آب‌های سطحی منتهی  به آب‌های جمع شده در پشت سدها، در این مطالعه سعی شده است تا با استفاده از روش‌های مناسب، کیفیت آب های سطحی در حوضه‌ رودخانه‌ یامچی مورد مطالعه قرارگیرد. به منظور بررسی تغییرات در کیفیت آب‌های سطحی در محدوده‌ فضایی(در مسیر رودخانه‌ بالخلی چای تا سدّ یامچی) –زمانی(در بازه‌ زمانی مطالعاتی 1390-1400)، از داده‌ها و اطلاعات سازمان‌ها،  نمونه‌های میدانی و همچنین از شاخص‌های مختلف، استفاده شد. برای بررسی کیفیت آب، از شاخص کیفی آب، شاخص برآورد ذرات معلق یعنی؛ spm  (بر اساس داده‌های landsat-8) و همچنین از شاخص تفاوت نرمال و اصلاح شده‌ آب، یعنی  mndwi(مشتق شده از تصاویر در محیط موتور گوگل ارث انجنین) برای دوره‌ زمانی مورد مطالعه، استفاده گردید. در این مطالعه، برای بررسی تغییرات زمانی- فضایی کیفیت آب در دوره‌ مطالعاتی از داده های کیفی (شامل : ph، ec، tds، کدورت، ca2+، do، mg2، na+، cl، hco3، so4،  نیترات، فسفات، bod، cod، کلیفرم کل و کلیفرم مدفوعی) استفاده گردید. برای رسیدن به هدف مطالعه، از 18 پارامتر کیفی آب مانند : ph، ec، tds، کدورت، ca2+، do، mg2، na+، cl، hco3، so4، نیترات، فسفات، bod، cod، کلیفرم کل و کلیفرم مدفوعی) استفاده شد. در پایان نیز نتایج با استفاده از امکانات سیستم اطلاعات جغرافیایی به صورت نقشه‌های پهنه‌بندی ارائه گردید. نتایج بررسی‌ها در محدوده‌ سد یامچی اردبیل، نشان داد که پارامتر ec و tds،  سختی، کلیفرم کل و do از حد استاندارد تعیین شده‌ سازمان بهداشت جهانی بالاتر است. بررسی شاخص کیفی آب (wqi) و استفاده از آنتروپی شانون نیز نشان داد که کیفیت آب محدوده‌ مورد بررسی براساس طبقه‌بندی استاندارد جهانی در فصل مرطوب، مطلوب بوده ولی در فصل خشک نامطلوب است. همچنین بررسی نتایج ارائه شده در نقشه‌های تهیه شده با  استفاده از محاسبه‌ شاخص spm برای حوضه‌ یامچی، بیانگر وجود مقدار بالای ذرات جامد معلق برای دوره‌ مرطوب نسبت به دوره‌ خشک در رودخانه‌ یامچی می‌باشد. مقایسه‌ بازه‌های زمانی نشان می‌دهد که مقدار تغییرات spm در سال 1393 برای دوره‌ مرطوب و در سال 1397 برای دوره‌ خشک شدید‌تر است که دلیل آن می تواند متاًثر از عوامل طبیعی و انسانی در محدوده‌ حوضه باشد. بررسی میزان کدورت نیز، بیانگر تغییرات شدید در دوره‌های مشابه است. بررسی‌ها همچنین نشان داد که پارامترهای مورد بررسی با شاخص spm یا مقدار ذرات معلق، هم بستگی بالایی با یکدیگر دارند. بررسی روند تغییرات مقدار حاصل از به کارگیری شاخص mndwi  نیز نشان داد که روند صعودی مقادیر منتج، منطبق بر دوره‌ مرطوب و روند نزولی نیز منطبق بر دوره‌ فصل خشک است و میزان این تغییرات در سطح حوضه در حدود 4 کیلومتر می باشد.

monitoring spatial-temporal changes in surface water quality in balkhali chai river basin leading to yamchi dam (ardebil city)

one of the suitable methods for evaluating water quality is the use of water quality indicators. qualitative indicators are a powerful management tool for different levels of decision-making. with the availability of satellite images, besides the use of field data, it is possible to study the quality of surface water with greater power and increase the dimensions and scope of the work and reduce the cost of the study. therefore, in this research, considering taking the mentioned cases and with the aim of investigating the spatial-temporal changes in the water quality of yamchi dam under the balkhali chai river basin and using the wqi water quality index and remote sensing, a quantitative study has been done in the area of the informed case. the area investigated in this research is under the river basin leading to yamchi dam located in ardabil province. yamchi dam is closed on the path of balkhali chai river from the main branches of qara-su river. the main branches of yamchi dam are one of the important dams due to passing through important residential areas such as nair and villages in the region, as well as the location of some industrial and recreational centers near the boundaries of these rivers and because of the provision of drinking water and agriculture in the region. the region is azerbaijan. due to the prevailing conditions and serious threats caused by industrial effluents and domestic sewage, it is always under the threat of pollution.