تعیین مناطق مستعد وقوع خطر زمین‌لغزش در مسیرارتباطی نیر- سراب

زمین‌لغزش‌ها ازجمله متداول‌ترین مخاطرات طبیعی تغییر شکل‌دهندۀ سطح زمین هستند که هر ساله خسارات فراوانی به انسان‌ها و محیط وارد می‌کنند. مرور خسارات ناشی از زمین‌لغزش، لزوم بررسی عوامل تاثیر‌گذار بر وقوع این پدیده و پیش‌بینی رخداد آن را به اثبات می‌رساند. محور ارتباطی نیر– سراب به‌دلیل ویژگی‌‌های خاص زمین‌‌شناسی، اقلیمی، ژئومورفولوژیکی و فعالیت‌‌های انسانی، از دیرباز تحت‌تاثیر رانش زمین بوده است؛ بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، هدف تحقیق حاضر ارزیابی خطر وقوع زمین‌لغزش در این مسیر ارتباطی، با تولید نقشه‌های پهنه‌بندی خطر و مقایسۀ دو مدل تصمیم‌گیری چندمعیارۀ marcos  و codas است. بدین منظور ابتدا با بررسی منابع پژوهشی مرتبط با موضوع، برخی از مهم‌ترین عوامل موثر بر وقوع این پدیده شامل: ارتفاع، شیب، جهت شیب، لیتولوژی، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه و بارش، به‌عنوان متغیرهای مستقل تهیه شد. ارزش‌گذاری و استاندارد‌سازی لایه‌ها، با استفاده از تابع عضویت فازی و وزن‌دهی معیار‌ها، با بهره‌گیری از روش critic انجام شد. در نهایت، مدل‌سازی با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیارۀ marcos  و codas صورت گرفت. نتایج مطالعه نشان داد که به‌ترتیب عوامل شیب، کاربری اراضی و لیتولوژی با ضریب وزنی 0.176، 0.152 و 0.124، بیشترین تاثیر‌گذاری را در رخداد لغزش‌های منطقه دارند. با توجه به خروجیِ روش codas، به‌ترتیب 121.25 و 187.96 کیلومتر‌مربع از مساحت محدوده و مطابق با نتایجِ به‌کارگیری روشmarcos ، 85.32 و 201.76 کیلومتر‌مربع از مساحت محدوده، در طبقۀ پرخطر و بسیار پرخطر قرار دارد. با توجه به اعتبار‌سنجی روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیارۀ استفاده‌شده، با بهره‌گیری از روش منحنی roc  بیانگرِ دقت خیلی‌خوب روش codas، با مساحت زیر منحنی 0.76 و دقت عالی روشmarcos ، با مساحت زیر منحنی 0.87 است. به نظر می‌رسد که نتایج این مطالعه، در انتخاب روش مناسب در راستای پتانسیل‌سنجی خطر زمین‌لغزش در مناطق مشابه با محدودۀ محور ارتباطی نیر-سراب، می تواند بسیار مفید باشد و مورد توجه پژوهشگران، مسئولان و سیاست‌گذاران قرار گیرد.

determining areas prone to the occurrence of landslides in the nir-sarab communication route

nir-sarab communication route; due to special geological, climatic, geomorphological features and human activities, it has been affected by landslides for a long time. therefore, according to the importance of the subject, the current research aims to evaluate the risk of landslides in this communication route by producing risk zoning maps and comparing two multi-criteria decision-making models, marcos and codas. for this purpose, first by examining research sources related to the subject, some of the most important factors affecting the occurrence of this phenomenon include; height, slope, direction, lithology, land use, distance from the fault, distance from the road, distance from the river and precipitation were prepared as independent variables. valuation and standardization of the layers were done by using the fuzzy membership function and weighting of the criteria, using the critic method. finally, modeling was done using marcos and codas multi-criteria decision-making methods. the results of the study showed, respectively; the factors of the slope, land use, and lithology have the greatest influence on the occurrence of landslides in the region with weight coefficients of 0.176, 0.152, and 0.124, respectively. according to the output of the codas method, respectively; 121.25 and 187.96 square kilometers of the range area, and according to the results of applying the marcos method, 85.32 and 201.76 square kilometers of the range area are in high-risk and very high-risk categories. validation of the used multi-criteria decision-making methods, using the roc curve method, very good accuracy of the codas method, with an area under the curve of 0.76, and excellent accuracy of the marcos method, with an area under the curve of 0.87, is an expression.