شناسایی و تحلیل عوامل بازدارندۀ تامین محیط جغرافیایی تاب‌آور در نواحی روستایی مرزی مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان مریوان

ماهیت زیست‏پذیری، کیفیت زندگی و در مقیاسی گسترده‏تر، پایداری نواحی روستایی با تاب‏آوری، آمیخته‌شده و بر این اساس امروزه در عرصۀ برنامه‎ریزی روستایی به‌جای تمرکز بر آسیب‏پذیری (شکل‏گیری بحران و مدیریت آن) بر تاب‏آورکردن اجتماعات محلی (مدیریت ریسک و کنش فعالانه) تاکید می‏شود. در این میان، تحقق تاب‎آوری به‌دلیل ماهیت پیچیده، چندبُعدی، سیستمی و تعدد فعالان و بازیگران در محیط درونی و بیرونی متغیر امروزی، نیازمند فراهم‌بودن شرایط، نیازها و الزاماتی در محیط روستایی است که فقدان آن‌ها به معنی ایجاد موانع و چالش‏های متعدد و تداوم آسیب‏پذیری محیطی بوده و در راستای تغییر وضعیت و حرکت در مسیر تاب‏آوری، شناسایی این چالش‏ها و موانع و رفع آن‌ها، می‏تواند گام مبنایی و مهمی تلقی شود. پژوهش کاربردی حاضر نیز با این هدف در نواحی روستایی مرزی پرمخاطره و محروم مرزی شهرستان مریوان با روشی توصیفی-تحلیلی و ماهیتی کمّی-کیفی (آمیخته) انجام گرفته است. در بخش کیفی، شناسایی موانع و چالش‏های پیشِ‌روی تامین محیط تاب‏آور در نواحی روستایی مورد مطالعه و در بخش کمّی، سعی بر تایید و تعمیم یافته‏های بخش کیفی و ارائۀ تحلیل از وضعیت عملکرد این موانع بوده است. در بخش کیفی از روش مصاحبۀ عمیق و باز و در بخش کمّی از توزیع پرسشنامه، بهره گرفته است. جامعۀ آماری پژوهش، مشتمل بر مدیران توسعه‏ای، دهیاران و شوراهای روستایی، آگاهان محلی روستایی، متخصصان علمی و دانشگاهی منطقه و  فعالان اقتصادی در سطح منطقه است که به‌صورت هدفمند و با روش گلوله‌برفی، انتخاب و شناسایی موانع تامین محیط تاب‏آور روستایی (بخش کیفی) و تایید آن‌ها (بخش کمّی) توسط آن‌ها صورت پذیرفت. تجزیه‌وتحلیل داده‏های گردآوری‌شده در بخش کیفی مبتنی بر روش کدگذاری باز و در بخش کمّی مبتنی بر آزمون تحلیل عاملی نشان داد که 64 مانع یا متغیر در قالب چهار عامل اصلی ضعف در برنامه‏ریزی، سیاست‌گذاری، اجرا، نظارت و پایش بر فرایند توسعه در عرصۀ مدیریتی توسعه‏ای شهرستان مریوان (مهم‌ترین و اثرگذارترین عامل)، عدم‌توجه و تبیین مفهوم تاب‏آوری و فقدان ساختار مدیریت کارآمد ریسک/ بحران (طبیعی و انسانی)، نارسایی‎های محیط اجتماعی و فضای نامناسب کسب‌وکار درجهت توسعۀ اقتصادی روستاها و ضعف حمایت و پشتیبانی بر تامین تاب‏آوری محیطی در نواحی روستایی شهرستان مریوان به‌عنوان مانع دارای اثرگذاری هستند.

identification and analysis the factors preventing the provision of a resilient geographic environment in border rural areas case study: villages of marivan county

the nature of livability, quality of life and on a larger scale; rural sustainability is intertwined with resilience; in the field of rural planning today, instead of focusing on vulnerability (crisis formation and management), emphasis is placed on the resilience of local communities (risk management and active action). among these, the realization of resilience due to the complex, multidimensional, systemic nature and multiplicity of actors and actors in today’’s variable internal and external environment; it requires the provision of conditions, needs and requirements in the rural environment, the lack of which means the creation of numerous obstacles and challenges and the continuation of environmental vulnerabilities, and in order to change the situation and move in the direction of resilience, identify these challenges and obstacles and removing them can be considered a fundamental and important step. the present user research has been conducted for this purpose in high-risk and deprived border rural areas of marivan county with a descriptive-analytical method and quantitative-qualitative (mixed) nature. in the qualitative part; identifying the barriers and challenges facing the provision of resilient environment in the rural areas studied and in the quantitative part, tried to confirm and generalize the findings of the qualitative sector and provide analysis of the performance of these barriers. in the qualitative part, the in-depth and open interview method was used, and in the quantitative part, the questionnaire was distributed. the statistical population of the study includes development managers, village heads and councils, local rural knowledge, scientific and academic experts in the region and economic activists in the region, which purposefully and by snowball method, select and identify barriers to providing a swing environment rural (quality section) and their approval (quantitative section) was done by them. the analysis of the collected data in the qualitative part based on the open coding method and in the quantitative part based on the factor analysis test showed that 64 obstacles or variables in the form of four main factors of weakness in planning, policy making, implementation, supervision and monitoring on the development process in the development management field of marivan county (the most important and effective factor); lack of attention and explanation of the concept of resilience and the lack of an efficient risk/crisis management structure (natural and human); the inadequacies of the social environment and the inappropriate business environment for the economic development of the villages and the weak support for providing environmental resilience in the rural areas of marivan are effective obstacles.