ارزیابی وضعیت توسعه‌‌یافتگی بنادر سواحل شمالی و جنوبی خلیج‌‌فارس و دریای عمان

امروزه بنادر به‌عنوان دروازه‌‌های ورودی و خروجی هر کشور محسوب می‌‌شوند و عملکرد مناسب و کارایی بالای آن‌‌ها می‌‌تواند در شکوفایی اقتصاد و تحولات ساختار فضایی شهر‌‌ها و مناطق پس‌‌کرانه‌ای نقش بسیار تعیین‌‌کننده‌‌ای داشته باشد. یکی از فاکتورهای مهم در ارزیابی بنادر ،موقعیت جغرافیایی، تجهیزاتی و عملکردی است که همین امر نشان‌دهندۀ تفاوت در سطح کارایی، بهره‌‌وری و توسعۀ بنادر و به‌تبع آن، شهر‌‌ها و مناطق پس‌‌کرانه‌‌ای است. هدف از این پژوهش، شناخت، تحلیل و سطح‌‌بندی ظرفیت، امکانات و توانمندی‌‌های بنادر کرانۀ ساحلی خلیج‌‌فارس و دریای عمان است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی با بهره‌‌گیری از منابع اسنادی و وب‌سایت‌‌های معتبر اینترنتی است. به‌منظور وزن‌‌دهی و رتبه‌‌بندی به معیارها و زیرمعیارها، از مدل bwm و برای رتبه‌‌بندی سطح توسعه‌‌یافتگی بنادر، از مدل mabac استفاده شده است. پس از بررسی کلی و مقایسۀ معیارها و زیرمعیارها، از میان بنادر کرانۀ ساحلی خلیج‌‌فارس و دریای عمان که در منطقۀ خاورمیانه واقع شده‌‌اند، 20 بندر بوشهر، عسلویه، چابهار، شهید رجایی، شهید باهنر، شهید حقانی، دمام، دوحه، حمد، مسقط، رشید، جبل‌‌علی، الحمریه، منامه، مینا سلمان، سیترا، شعیبه، شویخ، دوحه و الاحمدی به‌منظور انجام پژوهش انتخاب شد. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که بندر جبل‌‌علی به‌عنوان بزرگ‌‌ترین بندر خاورمیانه و جهان در شهر دبی در میان 20 بندر مورد مقایسه، به لحاظ معیارها و زیرمعیارهای مورد بررسی، در سطح اول توسعه‌‌یافتگی قرار دارد؛ بنابراین می‌‌توان گفت باوجود آنکه بندر رشید قدیمی‌‌ترین بندر شهر دبی به شمار می‌‌رود، بندر جبل‌‌علی توانسته است طی دو دهۀ اخیر تحت‌تاثیر عوامل داخلی مانند درآمدهای نفتی و استراتژی‌‌های دولتی و عوامل خارجی مانند نیروهای منطقه‌‌ای و جهانی همچون کانتینرسازی، بیشترین سطح توسعه‌‌یافتگی را به خود اختصاص دهد. این موضوع توانسته بر توسعۀ زیرساخت‌‌های بندر تجاری، تفریحی و نفتی در کرانۀ ساحلی کلان‌‌شهر دبی اثرگذار باشد.

evaluation of the port development on the northern and southern coasts of the persian gulf and oman sea

today, por ts are regarded as the entry and exit gates of every country, and their proper performance and high efficiency can play a very decisive role in the prosperity of the economy and changes in the spatial structure of cities and hinterland areas. to have one of the important factors in the evaluation of ports is their geographical location, equipment and performance, which indicates the difference in the level of efficiency, productivity and development of ports and, by nature, cities and hinterland areas. the purpose of this research is to identify, analyze and level, capacity, facilities and capabilities of the coastal ports of the persian gulf and the sea of oman. the research method used in this research is descriptive-analytical using documentary sources and reliable internet sites. in order to rank the criteria and sub-criteria, the bwm model has been used, and the mabac model is used to rank the development level of the ports. after a general review and comparison of the criteria and sub-criteria, among the coastal ports of the persian gulf and the sea of oman located in the middle east region, 20 ports of bushehr, asalouye, chabahar, shahid rajaei, shahid bahonar, shahid haqqani, dammam, doha, hamad, muscat, rashid, jabal-ali, al-hamriya, manama, mina salman, sitra, shoaiba, shoveikh, doha and al-ahmadi were selected for the purpose of conducting research. the findings of the research show that jabal-ali port, as the largest port in the middle east and the world in the city of dubai, is at the first level of development among the 20 compared ports, in terms of the criteria and sub-criteria examined; therefore, it can be said that despite the fact that rashid port is considered as the oldest port in dubai, jabal ali port has been affected by internal factors such as oil revenues and government strategies and external factors during the last two decades. like the regional and global forces such as container construction, it has the highest level of development. this issue has been able to affect the development of commercial, recreational and oil port infrastructures on the coast of dubai metropolis.