ارزیابی و تحلیل پیامدهای تغییر اقلیم بر وضعیت تاب‌آوری فضایی- زیستی ‌کلان‌شهر اهواز

سرعت خشکسالی در جهان، طی 10 سال اخیر روندی افزایشی داشته، اما تاثیرات آن در ایران و استان خوزستان به‌مراتب شدیدتر از حد معمول بوده است. از طرفی تشدید بارش و وقوع سیل، بهره‌برداری از منابع آبی و وقوع فرونشست‌های فراگیر و پدیدۀ گردوخاک طولانی‌مدت به‌عنوان پیامدهای تغییر اقلیم شدیداً بر الگوی سکونت و فعالیت در کلان‌شهر اهواز تاثیرات منفی گذاشته و ساختار و کارکرد این کلان‌شهر را در آینده تغییر خواهد داد. بر این مبنا لزوم توجه و کاربست رویکرد تاب‌آوری و همگام‌سازی آن با پیامدهای تغییر اقلیم و مشکلات آینده تا حد بسیار زیادی خواهد توانست شهروندان و بافت شهر را در رابطه با بلایای طبیعی مصون و در بلندمدت با شرایط موجود سازگار سازد. هدف این پژوهش، ارزیابی و تحلیل پیامدهای تغییر اقلیم بر وضعیت تاب‌آوری فضایی-زیستی ‌کلان‌شهر اهواز است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، از نوع کاربردی ‏است که به روش توصیفی-تحلیلی و بررسی‏های میدانی و در چارچوب الگوی تحلیلی-موردی انجام گرفته است. جامعۀ مورد بررسی شامل بلوک آماری و لایۀ کاربری اراضی وضع موجود شهر، اسناد فرادست شامل طرح جامع و تفصیلی، کسب شده است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، ابعاد فضایی-زیستی در 14 شاخص استخراج شد. برای ارزیابی و تحلیل پیامدهای موثر بر تاب‌آوری، از الگوریتم رقابت استعماری در محیط نرم‌افزار matlab a2018 استفاده شد. برای فضایی‌سازی شاخص‌های مورد مطالعه در سطح بافت شهر اهواز از روش  tracking analyst toolsدر فرایند تحلیل شبکه (network analyst tools) استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که در شاخص درجۀ تمرکز یا تفرق جمعیت، بیش از 50 درصد الگوی توزیع جمعیت در سطح محدوده‌ای برابر با 1585801.6 مترمربع سکونت داشته‌اند. این در حالی است که الگوی توزیع کاربری‌های عمده و به صنعتی عمدتاً خوشه‌ای و پهنه‌ای بوده است. در ارتباط با شاخص توزیع کاربری‌های صنعتی نیز 41.7 از سطوح کاربری‌ها در محدودۀ تاب‌آوری زیستی پایین با بالاترین میزان انتشار آلودگی زیستی توزیع شده‌اند. در ارتباط با اثر کیفیت آب و دسترسی به آب آشامیدنی بالاترین درصد یعنی 33.61 درصد در بازه نامناسب توزیع شده‌اند. همچنین در ارتباط با اثر عوامل زیستی نیز شیب و شبکۀ زهکشی بالاترین درصد یعنی 47.00 درصد در شیب متوسط 0.16 توزیع شده‌اند که خود عامل عدم تاب‌آوری بهینۀ شهر در برابر مخاطرات زیستی به‌ویژه عدم دفع است. جمع‌بندی معیارهای تاب‌آوری نشان می‌دهد که مناطق دو و سه به‌ترتیب دارای بیشترین مقدار تاب‌آوری در میان مناطق شهری اهواز است و مناطق پنج و چهار در وضعیت نیمه‌تاب‌آور و مناطق یک و شش در وضعیت ضعیف تاب‌آوری و درنهایت مناطق هشت و هفت در وضعیت بسیار ضعیف به لحاظ شرایط توزیع معیارهای تاب‌آوری قرار گرفته است.

assessment and analysis of the consequences of climate change on the spatial-biological resilience of ahvaz metropolis

the speed of drought in the world has increased during the last 10 years, but its effects in iran and khuzestan province have been much more severe than usual. on the other hand, the intensification of rainfall and the occurrence of floods, the exploitation of water resources and the occurrence of widespread subsidence and the phenomenon of long-term dust as the consequences of climate change will have a negative impact on the pattern of residence and activity in ahvaz metropolis and will change the structure and function of this metropolis in the future. based on this, the necessity of paying attention and applying the resilience approach and synchronizing it with the consequences of climate change and future problems will be able to protect the citizens and the fabric of the city in relation to natural disasters and adapt to the existing conditions in the long term. the purpose of this research is to evaluate and analyze the consequences of climate change on the spatial-biological resilience of ahvaz metropolis. in terms of the purpose, the present research is of an applied type, which was carried out by descriptive-analytical method and field surveys and within the framework of analytical-case model. the studied community includes the statistical block and the land use layer of the city’s current state, the available documents including the comprehensive and detailed plan have been obtained. in order to achieve the objectives of the research, spatial-biological dimensions were extracted in 14 indicators.