سنجش اثر پراکنده‌‌‌‌رویی شهری در شهرهای کوچک و میانی بر پهنه‌‌‌‌های روستایی و کشاورزی (نمونۀ موردی: خراسان شمالی)

با وجود ارائه تعاریف متعدد از پراکنده‌رویی، بسیاری رشد شهری با خصوصیاتی چون تراکم پایین، پراکنده، وابسته به اتومبیل و دارای پیامدهای زیست محیطی و اجتماعی را پراکنده‌رویی یا اسپرال معرفی می‌ کنند. پراکنده‌رویی شهری در مناطقی که اقتصادی مبتنی بر کشاورزی و دامداری دارند، تاثیرات اقتصادی واضحی در پی دارد. این روند در استان خراسان شمالی، الگوی کاربری اراضی کشاورزی یکپارچه و سنتی را تغییر داده است. این استان در شمال شرق ایران قرار دارد و یک استان نسبتا روستایی محسوب می‌شود. به همین منظور، در این بررسی سعی شده‌است با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، این مقوله مورد بحث قرارگیرد. داده‌های مورد نیاز از تصاویر ماهواره‌ای سالهای 1352، 1372 و 1392 و طرح‌های جامع به دست آمده‌است. این داده‌ها با توجه به هفت شاخص مرسوم در تحقیقات پراکنده‌رویی(انواع گسترش، تراکم، انبوهی در کل و در تراکم‌های کم، سطوح غیر قابل نفوذ، تغییرات تراکم و تغییرات جمعیت)، مورد بررسی قرارگرفته و برای آن که تحلیلها نتایج ملموس تری به‌دست‌دهد، در نهایت شاخصهای مورد اشاره با یکدیگر ترکیب‌شده و تحلیلهای اصلی با این شاخص ترکیبی، تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که نه تنها میزان پراکنده‌رویی شهری در این استان(از کمتر از 6.311 تا بیشتر از 4.974+) در سطح قابل توجهی قرار دارد، بلکه تاثیرات اقتصادی این روند عمدتا درآمد و اشتغال ساکنین مناطق روستایی را به شدت تحت تاثیر قرار‌داده و در واقع، پیامدهای منفی این روند بیش از آن که به شکل هزینه‌های حمل و نقل و زیرساخت‌های شهری متوجه شهرنشینان باشد، بر دوش روستائیان سنگینی می‌کند.

Measuring the Level of Urban Sprawl in Small and Medium-Sized Cities on Rural and Agricultural Areas (Case Study: North Khorasan)

Urban sprawl, in particular in small and mediumsized urban areas with economies based on agriculture and livestock, has clear economic impacts. This trend in North Khorasan province has significantly changed the integrated and traditional agricultural land use pattern. This province is located in northeastern Iran, and it is a relatively rural province. The main benefit of such an approach is helping rural stakeholders to assess urbanization patterns at the scale of the prospect and determine their real consequences. For this purpose, this study attempts to discuss this issue using the descriptive and analytical method. The required data from satellite images of 1972, 1992, and 2012 and comprehensive designs were obtained. The collected data, are examined according to the seven common indicators in sprawl research (all aevelopment, low intensity development, all development clumpy, low intensity development, impervious per capita clumpy, density change, and population change) and in order to give more tangible results, the indicators are combined together and the main analyses were analyzed with this combined index.The results show that not only the urban sprawl rate in this province is at a significant level (from less than 6/311 to more than +4/974), but the economic effects of this trend have also greatly affected the income and employment of residents in rural areas and in fact, the negative consequences of this trend are heavy on the villagers, rather than being imposed on the city population in the form of transportation costs and urban infrastructure.