تعیین ارتباط و تغییرات مکانی مقادیر دبی و رسوب معلق در حوضه‌های استان اردبیل

درک وضعیت دبی و رسوب آبخیزها درک صحیحی از فرآیندهای آب‌شناسی را فراهم می‌سازد. یکنواخت فرض نمودن تغییرات دبی و رسوب در یک آبخیز سبب اعمال برنامه‌ریزی و مدیریت واحد برای کل حوزه آبخیز شده و سبب عدم تحقق اهداف می‌شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات مکانی و پهنه‌بندی مقادیر دبی و رسوب در سطح استان اردبیل در بازه زمانی 10 ساله (1384-1393) در 37 ایستگاه هیدرومتری دارای آمار در استان اردبیل انجام شد. روش‌های درون‌یابیidw، کریجینگ ساده، کریجینگ معمولی و کوکریجینگ به‌منظور تعیین بهترین روش جهت مطالعه تغییرات مکانی متغیرهای دبی و رسوب مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج و مقادیر قابل قبول خطا در شاخص‌های ارزیابی مجموع مربعات خطا، میانگین خطای مطلق، متوسط اریبی خطا و متوسط استاندارد خطا، روش‌های درون‌یابی وزن‌دهی عکس فاصله و کوکریجینگ، به‌ترتیب به‌عنوان روش‌های برتر معرفی شدند. نتایج آزمون همبستگی مقادیر اندازه‌گیری شده و تخمینی با روش‌های idw (0.429=r) و کوکریجینگ (0.554 =r)، به‌ترتیب به‌عنوان بهترین روش برای تخمین متغیرهای دبی و رسوب انتخاب شدند. بر اساس نتایج روش idw مقادیر دبی در بخش‌های غربی استان اردبیل بیش‌تر (584.8/4 مترمکعب برثانیه) و در بخش‌های مرکزی مقدار این مولفه کم‌تر (0.104 مترمکعب برثانیه) است. با توجه به نتایج حاصل از درون‌یابی متغیر رسوب با روش کوکریجینگ بخش‌های غربی و جنوبی استان اردبیل دارای مقادیر رسوب بیش‌تر (16/19-0/0 تن در هکتار در سال) و در بخش‌های مرکزی مقادیر رسوب کم‌تر (01/04-0/0 تن در هکتار در سال) است.

Determination of the Relationship and Spatial Variations of Discharge and Suspended Sediment Values in Watersheds of Ardabil Province

Understanding the status of discharge and sediment of watersheds area provides an understanding of the hydrological processes. Uniform assuming of discharge and sediment in a watershed leads to the application of unit planning and management for the entire watershed and leads to a failure to achieve the goals. The present study was conducted with the aim of studying spatial variations and zoning of discharge and sediment values in Ardabil province during 10 years (20052014) at 37 stations with hydrometry in Ardabil province. IDW interpolation methods, simple kriging, ordinary kriging and cokrigring were investigated to determine the best method for studying spatial variaions, discharge and sediment variables. Based on the results of the evaluation indices of IDW (RMSE=1.172, MAE=0.644, MBE=0.2, MSE=1.373) and cokriging (RMSE=0.107, MAE=0.08, MBE=0.001, MSE=0.011) and the correlation coefficient between measured and estimated values by IDW (r=0.429) and cokriging (r=0.554) respectively, as the best method for evaluating the discharge and sediment variables were chosen. Based on the results of the IDW method, the amount of digestion in the Western parts of Ardabil province is greater (4.845.8 m3/s), and in the central section, this amount is the lowest (0.041 m3/s). According to the results of the interpolation of the sediment variable with the cokrigring method in the Western and Southern parts of Ardabil province with a higher amount of sediment (0.160.19 ton/ha/year) and in the central parts of the sediment deposition (0.010.04 ton/ha/year).