بازتاب عناصر اقلیمی و جغرافیایی در سفال‌‌های منقوش شهرسوخته

مطالعۀ سکونت‌گاه‌های انسانی و میزان بهره‌وری از منابع طبیعی، بخشی از پژوهش‌های انجام شده در عرصه چشم‌انداز جغرافیایی است کهدر حیطۀ جغرافیای تاریخی می باشد . اما در این بررسی‌ها نوع نگاه انسان به چشم‌انداز و چگونگی بازتاب آن در آثار انسان‌ساخت کمتر مورد توجه قرار گرفته‌است. سفال‌ها از قدیمی‌ترین آثار باقی‌مانده از تمدن‌های باستانی می‌باشند که با نقوش متنوعی تزیین شده‌اند. عناصر محیطی و جغرافیایی از رایج‌ترین نقوش موجود بر روی این آثار می‌باشند. شهرسوخته یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های انسانی موجود در فلات ایران میباشد که ظروف سفالی متعددی از آن به دست آمده‌است. آنچه در این گفتار مورد بحث است، نشان دادن چگونگی بازتاب چشم‌انداز و عناصر اقلیمی و جغرافیایی بر روی ظروف سفالین شهرسوخته می‌باشد. لذا در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی تحلیلی انجام شده، تلاش گردیده تا بدین پرسش‌ پاسخ داده شود که: عمده‌ترین تصاویر جغرافیایی و اقلیمی رایج بر روی سفال‌های شهرسوخته شامل چه مواردی بوده، روی چه پدیده‌هایی تاکید بیش‌تری انجام گردیده‌است؟ جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش، با استفاده از منابع میدانی و کتابخانه‌ای انجام گردیده، نمونه‌های مورد بررسی به شیوۀ انتخابی از مجموعۀ آثار موجود در موزۀ جنوب شرق ایران و آثار مکتوب منتشر شده در این خصوص برگزیده شده‌اند. نتایج این تحقیق حکایت از آن دارد که: اگرچه در برخی از این آثار هنرمندان ادراک خود از محیط جغرافیایی را به صورت نقشه‌ای مسطح با شاخصه‌های برجستۀ محیطی ترسیم کرده‌اند، اما در بیش‌تر موارد، به نمادپردازی از چشم‌اندازهای محیطی پرداخته‌اند. به طوری که میتوان گفت: ترسیم چشم‌انداز در اینگونه آثار را بر اساس اهمیت نمادین آن‌ها انجام گرفته‌است.همچنین بررسی کمّی نقوش روی سفالینه‌های شهرسوخته نشان می‌دهد که تصویرگری از آب و عناصر مرتبط با آن بیش‌ترین و آثار انسان‌ساخت کمترین تعداد را به خود اختصاص داده‌اند.

The Reflection of Ecological and Geographical Features on the Painted Pottery from Shahr-e Sukhteh

Studying the human settlements and the range of natural resources consumption is a part of research done in the Geographical landscape field which is part of historical geography. In such studies, however, human’s attitude towards the landscape and the way it reflects in humanmade artifacts has not received serious attention yet. Pottery ware, in this regard, is considered the oldest objects remained from ancient civilizations decorated with various motifs. Geographical and environmental elements are among the commonest motifs applied on such ware. Shahre Sukhteh in Sistan and Baluchistan Province is an ancient settlement in Iran plateau where many pottery works have been gained in excavations. The way ecological and geographical features reflected on the pottery ware obtained from Shahre Sukhteh is the main subject to be discussed in this research. Therefore, the main question would be this: What are the ecologically and geographicallyinspired motifs painted on the pottery from Shahre Sukhteh? And which phenomena and features have been particularly emphasized? A qualitative analysis of the motifs shows that although the artists had been occasionally dedicated to the realistic representation of environmental elements, such procedure in most cases has been performed symbolically. Therefore, painting the landscapes on the works had been done according to their symbolic significance.Quantitative study of the motifs on the burnt city pottery shows that the depiction of water and its related elements has the highest number and the manmade works have the lowest number.