ارزیابی نقش سیلاب‌ها در تغییر بستر رودخانه‌ها و تاثیر آن بر جوامع روستایی مطالعۀ موردی: رودخانۀ خرم‌آباد

سیل به‌عنوان شایع‌ترین مخاطره طبیعی در طول دهه‌های گذشته، پیامدهای محیطی و اقتصادی اجتماعی زیادی را در درون دشت‌های سیلابی ایجاد کرده است. از آنجا که فعالیت‌های کشاورزی حریم رودخانه‌ها در دشت‌های سیلابی که در اصطلاح محلی &چم& نامیده می‌شوند، انجام می‌گیرد، بنابراین وقوع سیلاب و تغییر بستر رودخانه‌ها می‌تواند باعث از بین رفتن زمین‌های کشاورزی در محدوده چم ها شود. وقوع سیلاب 12 فروردین سال 1398 در رودخانه خرم‌آباد، باعث تغییر بستر رودخانه در بخش‌های زیادی از رودخانه و فرسایش زمین‌های کشاورزی چم ها، تخریب باغات و کانال‌های انتقال آب به مزارع برنج گردید. هدف از این تحقیق، ارزیابی تغییرات بستر رودخانه در نتیجه سیلاب و فرسایش زمین‌های کشاورزی چم ها که معیشت سکونت‌گاه‌های روستایی اطراف رودخانه وابسته به آن‌هاست، می‌باشد. از ابزار مختلفی مانند تصاویر ماهواره‌ای sentinel قبل(2 فروردین) و بعد از سیلاب(1 اردیبهشت)، تصاویر گوگل ارث و نرم‌افزارهای arc gis و envi جهت تحلیل بخش‌های مختلف تحقیق استفاده‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بستر رودخانه در چندین نقطه عریض‌تر و جابجا شده و در مسیر دیگری جریان یافته است. دلیل جابجایی‌ها، شدت سیلاب، رسوبات سست و فرسایش پذیر آبرفتی و دخالت‌های جوامع روستایی به شکل گسترش زمین‌های کشاورزی در چم های حاشیه رودخانه بوده است. جابجا و عریض شدن بستر رودخانه، سبب فرسایش زمین‌های کشاورزی 20 چم مورد مطالعه به میزان 3/48 هکتار و کاهش برداشت برنج به مقدار 7/95 تن شده است. از دیگر نتایج تحقیق می‌توان به آسیب‌پذیری روستاها بر اساس میزان خسارت ناشی از فرسایش چم ها و کاهش برداشت برنج اشاره نمود، به‌طوری‌که بیشترین خسارت به روستاهای پایین‌دست و کمترین خسارت به روستاهای در بالادست رودخانه وارد شده است.

Assessing the role of floods in changing the bed of rivers and its impact on rural communities (Case study: Khorram abad river)

Floods, as the most common natural hazard over the past decades, have had many environmental and socioeconomic consequences within floodplains. The occurrence of floods in the Khorram abad River in 1 April 2019 changed the riverbed in many parts of the river, resulting in the erosion of agricultural lands, the destruction of gardens and water transfer canals to rice fields. The aim of this study is to evaluate the changes in the riverbed as a result of flooding and erosion of agricultural lands in Cham’s. Various tools such as Sentinel satellite images before flood (22 May) and after the flood (29 April), Google Earth images and Arc GIS and ENVI software have been used to analyze different parts of the research. Research Results shows that the riverbed has widened and shifted at several points and flowed in a different direction. The reason for the displacement was the severity of the floods, loose and erosive alluvial sediments, and the interference of rural communities in the form of the expansion of agricultural lands in the riverside Chams. The relocation and widening of the riverbed has eroded 20 Cham’s of the studied agricultural lands by 48.3 hectares and reduced the rice harvest by 95.7 tons. Other research results indicate the vulnerability of villages based on the amount of damage caused by erosion of rivers and reduction of rice harvest, so that the most damage is done to downstream villages and the least damage is done to villages upstream.