آنالیز فضایی سکونتگاه‌‌های روستایی سرزمین ایران

آنالیز الگوی چینش سکونتگاه‌های پهنه سرزمینی ایران، در ایجاد و توسعه کانون‌های مدنی موثر است و می‌تواند در تهیة سند آمایش بنیادین کاربرد گسترده‌ای داشته باشد. این پژوهش در قلمرو دانش آمایش و با هدف ادراک سرزمینی ، به بررسی و آنالیز فضایی سکونتگاه‌های روستایی، با روش کمی تحلیلی و مدل‌سازی، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) پرداخته است. ریخت‌شناسی فضای سکونتگاه‌های روستایی ایران با نگاه به عوامل محیطی چون؛ ارتفاع، شیب، جهت شیب، سطوح محدب و مقعر، دمای سطح زمین، بارش، رطوبت نسبی مورد توجه قرار گرفت و با بررسی و تلفیق این عوامل، مدل دادههای رستری و مفاهیم جدیدی ابداع و تبیین شد. پس از آستانه‌گذاری و کدگذاری مدل داده‌های رستری، سیستم‌های شکل‌زای پهنه سرزمینی ایران استخراج و سپس الگوی چینش فضایی سکونتگاه‌های روستایی و توان مدنیّت‌زای محیطی در هر یک از سیستم‌ها و زیر‌سیستم‌های شکل‌زا تحلیل و بررسی شد. همچنین توان مدنیّت‌زایی محیطی با مولفه‌های مورفولوژیکی شامل ارتفاع، شیب و جهت شیب محاسبه و تحلیل شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که الگو‌ی چینش فضایی سکونتگاه‌های روستایی، در تعامل با سیستم‌های شکل‌زا و مولفه‌های مورفولوژیکی اقلیمی بوده است و همچنین آنالیز فضای سکونتگاهی می‌تواند نقشی مهم و تاثیرگذار در تحقق اهداف راهبردی نظام سکونتی ایران، در چهارچوب اصول آمایش بنیادین داشته باشد.

Spatial Analysis of Irans’ Rural Settlement

The analysis of the pattern of the arrangement of settlements in the Iran It is effective in creating and developing population centers. This research in the area of spatial planning and relying on quantitativeanalytical method, has analyzed the pattern of spatial arrangement of rural settlements based on environmental factors.Therefore, it analyzes the spatial pattern of rural settlements. Morphology of the space of rural settlements in Iran according to environmental factors such as; Elevation, slope, aspect, convex and concave surfaces, land surface temperature (LST), precipitation, relative humidity have been analyzed. And by analyzing and combining these factors, raster data models and new concepts have been invented and explained. After thresholding and coding the raster data model, the spatial relationships between them have been processed and Iran’s Geomorphic systems have been extracted. Then, the pattern of spatial syntax of rural settlements and the potential of environmental civilization in each of the Geomorphic systems and subsystems have been analyzed and studied. Also, the potential of environmental civilization with morphological components including Elevation, slope and aspect was calculated and analyzed. The results of this study show that the pattern of spatial syntax of rural settlements has been in interaction with Geomorphic systems and morphological components. Also, the analysis of the land spatial analysis can play an important and effective role in achieving the strategic goals of the Iranian residential system, within the framework of the principles of fundamental spatial planning.