تحلیلی بر تفاوت‌های فضایی الگوی سکونت و فعالیت در مناطق مرزی و غیرمرزی ایران

مناطق مرزی ایران بخشی از عرصه سرزمینی ملی هستند که به دلیل موقعیت جغرافیایی خود و دوری از مرکز اصلی سرزمین، شرایط متمایزی را ازنظر شاخص‌های توسعه نشان می‌دهند. این مناطق هرچند در یک نگرش پایدار سیستمی، می‌باید تکمیل‌کننده نارسایی‌های درون سرزمینی و مکمل فعالیت‌های موجود در آن باشند لیکن به دلیل تعارضات ایجاد شده و گسستگی نظام‌های عملکردی متقابل، در یک فرایند غیر برنامه‌ای، به‌عنوان یک تهدید فزاینده علیه امنیت و یکپارچگی سرزمین مادر عمل می‌نمایندبر مبنای مسئله تحقیق، روش تحقیق، صورت توصیفی – تحلیلی است. در بخش توصیف با تکیه بر منابع آماری به تشریح مقادیر کمی پرداخته و سپس در بخش تحلیل به‌طور عمده با بهره‌گیری از تحلیل‌های ثانویه و تشکیل ماتریس وضع موجود با استفاده از تکنیکهای تصمیم‌گیری‌های چند شاخصه طبقه نموده است. همچنین شاخص‌ها و نماگرهای کلیدی توسعه به تفکیک هر پهنه تعیین شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که که ساختار فضایی سکونت و فعالیت کشور بر اساس شاخص های توسعه یافتگی با تاکید بر پهنه‌های مرزی و غیر مرزی در شرایط حاضر از الگوی غیر متوازن تبعیت نموده است. الگویابی توسعه فضایی کشور مبین آن است که حوزه مرزی سواحل شمالی به‌عنوان کانون توسعه با گرایش به سمت مناطق مرزی شمال غربی و شمال شرقی هدایت شده و آنگاه از طریق دالان توسعه منطقه غیر مرزی داخلی به کانون توسعه سواحل مرزی جنوب کشور متصل شده است. بر این اساس کانون‌های توسعه‌نیافتگی در دو سوی دالان مرکزی یعنی مناطق مرزی شرق، غرب و جنوب شرق کشور توزیه شده اند. بر این مبنا می توان پذیرفت که بر اساس شاخص های توسعه، ساختار فضایی سکونت و فعالیت نه تنها بین مناطق مرزی بلکه بین مناطق مرزی و غیر مرزی (داخلی) نیز از تفاوت های معناداری برخوردار است.

An Analysis of the Spatial Differences of Patterns of Residence and Activity in Borde and non-border areas in Iran

Border communities are currently under pressure from global change. This pressure is both inland and out of land, The border regions of Iran are part of the national territorial arena which, due to their geographical location, have distinct conditions in terms of development indicators. These areas, although in a sustainable systemic attitude, should complement inland failures, but because of the conflicts and disruption they pose a growing threat to the security and integrity of the land. Accordingly, the issue of this study is how the spatial structure of residence and activity in frontier and inland areas is based on development indicators and what pattern does it follow? Based on the research problem, the research method is descriptiveanalytical. In the description section, relying on statistical sources, it describes a few quantities, and then in the analysis section, it mainly classifies secondary analysis using the status quo matrix using multicriteria decisionmaking techniques. Key development indicators and indicators are also defined for each zone. The results show that the study areas have many descriptive differences in indices and indicators. The pattern of development in Iran starts from the Caspian coastal border region as a center of development. It then heads northwest and northeast. Then through the central part of Iran, it connects to the center of development of the southern border of the country. Underdeveloped centers are also located on both sides of central Iran. The eastern, western and southeastern border regions of Iran have not been developed.