کاربرد آینده‌پژوهی در برنامه‌ریزی پاسخ به بحران زلزله با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایۀ سناریو (پژوهش موردی: شهرستان چرام استان کهگیلویه و بویراحمد)

هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی میزان تاب‌آوری سکونتگاه‌های شهری و روستایی شهرستان چرام به‌منظور برنامه‌ریزی پاسخ به بحران زلزله است. روش پژوهش حاضر، منطبق‌بر تحلیل ساختاری و همچنین رویکرد شبه‌ریاضی (کمّی/کیفی) است. حجم جامعۀ آماری پژوهش، کلیۀ خبرگان و کارشناسان استان که با موضوع زلزله و رویکرد آینده‌نگاری آشنایی کامل دارند، هستند. همچنین روش نمونه‌برداری، نمونه‌برداری هدفمند و تعداد 25 نفر از خبرگان، کارشناسان، استادان دانشگاهی و مدیران اجرایی مرتبط با موضوع زلزله و مدیریت بحران و رویکرد آینده‌پژوهی و سناریونویسی، به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. داده‌ها و اطلاعات پژوهش حاضر از طریق روش انگیزش ذهنی، پنل خبرگان و پرسش‌نامه محقق ساخته جمع‌آوری شده است. ابزار اصلی تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات پژوهش، نرم‌افزارarc gis، نرم‌افزار آینده‌پژوهی (micmac) مبتنی‌بر تحلیل اثرات متقاطع، نرم‌افزار (mactor) مبتنی‌بر گزینش چندگانۀ موضوعات و نرم‌افزار سناریو ویزارد (scenario wizard) مبتنی‌بر مدل سایب است.   نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که از کل مساحت شهرستان چرام، 121.78 کیلومترمربع (9.35 درصد) در پهنۀ بدون خطر و 177.29 کیلومترمربع (13.65 درصد) دارای آسیب‌پذیری بسیار بالایی در برابر زلزله است. همچنین از کل مساحت بخش سرفاریاب، 4.90 درصد در پهنۀ بدون خطر و 16 درصد دارای آسیب‌پذیری بسیار بالا؛ 13.32 درصد از بخش مرکزی شهرستان چرام در پهنۀ بدون خطر و همچنین 10.96 درصد از مساحت بخش مرکزی در معرض آسیب‌پذیری بسیار بالا قرار دارد. همچنین شهر چرام در پهنه با خطر بالا و شهر سرفاریاب در پهنه با خطر بسیار بالایی از خطر زلزله قرار دارد. 49 روستا و آبادی در شهرستان چرام در پهنۀ بسیار آسیب‌پذیر و 14 روستا، در پهنۀ با خطر خیلی‌کم نسبت به خطر زلزله قرار دارند. نتایج حاصل از آینده‌پژوهی نشان داد که تاثیرگذارترین پیشران‌ها در افزایش خسارات جانی و مالی ناشی از زلزله در شهرستان چرام، 16 پیشران است که عبارت‌اند از: ضعف مصالح، ساخت‌و‌سازهای نامقاوم، گسترش مراکز جمعیتی بر روی پهنه‌های لرزه‌خیز و خطوط گسل، بی‌توجهی به بهسازی و نوسازی، بی‌توجهی به مکان‌یابی صحیح، ضعف دسترسی به مراکز درمانی و معابر اصلی، نبود تجهیزات و امکانات و نبود دستگاه‌های هشدار زلزله، آموزش‌ اندک و دانش ناکافی نیروها و شهروندان، عدم‌تهیه نقشه خطر و نبود نقشه راه جامع، اسکان افراد با درآمد پایین در مناطق با ریسک بالا و عدم‌هماهنگی دستگاه‌های مسئول. همچنین نتایج حاصل از سناریویی سایب درجهت ارائۀ مطلوب‌ترین سناریویی پیشنهادی نشان می‌دهد که هسته و قلب مرکزی سناریوهای برنامه‌ریزی پاسخ به سانحۀ زلزله در شهرستان چرام مبتنی‌بر تهیه نقشه جامع بحران زلزله در شهرستان چرام خواهد بود.

The Importance of Future Studies in Planning Responses to the Disaster with planning approach Based on scenario (Case study: township of choram Kohgiluyeh and Boyerahmad Province)

The results of the research show that of the total area township of Chorarm, 12.78 km2 (35.9%) is in the risk zone and 177.29 square kilometers (13.65 percent) It has a very high vulnerability.Also, the city of Choram is in a high risk zone and the Sarfariab city is in the zone with a very high risk of earthquake. 49 villages in township of Chorarm are in zone with very vulnerable and 14 villages are in the zone with very low risk of the risk earthquakes. The results of the study showed that The most influential propellers in increasing the financial vulnerability and danger of life due to the earthquake in the township of Chorarm, sixteen propellers are:Material weakness, incompetent buildings, The expansion of population centers on seismic zones and fault lines, Lack of attention to improvement and renovation, lack attention to the correct location, The lack of access to health centers and main roads, Lack of equipment and facilities and lack of earthquake warning devices, Low education and inadequate knowledge of forces and citizens, lack Provided Risk map and lack of comprehensive road map, Accommodation of lowincome people in highrisk areas, And the lack of coordination of responsible devices.Finally, in order, to reduced financial vulnerability and danger of life in township of Chorarm, proposals presented below. Prevention of Constructions in border Faults Use of new and resistant materials in constructions  Access Population Centers to medical centers and vital arteries