مکان‌ یابی عرصۀ‌ مناسب برای پروژه‌های اصلاح و توسعه در مراتع مطالعۀ موردی: مراتع دشت قاین

هدف این مطالعه، مکان‌یابی عرصه‌ مناسب برای اجرای پروژه‌های بذرپاشی و بذرکاری، کپه‌کاری، کنتور فارو، پیتینگ و پخش سیلاب در مراتع دشت قائن، استان خراسان جنوبی می‌باشد. وسعت مراتع محدوده مورد مطالعه 7300 هکتار بود که مکان‌یابی عرصه‌ مناسب برای اجرای پروژه‌ها‌ با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) انجام شد. ابتدا، بر اساس مستندات علمی، معیارهای موثر در انتخاب عرصه مناسب برای اجرای هر یک از پروژه‌های مذکور تعیین شد. سپس، با توجه به معیارهای انتخاب شده، تعداد 80 پرسشنامه‌ به صورت ماتریس زوجی برای هر یک از پروژه‌ها طراحی گردید. برای تکمیل پرسشنامه، از خبرگان دانشگاهی و کارشناسان خواسته شد که وزن هر معیار را تعیین و در نهایت وزن نهایی (اهمیت نسبی) هر معیار، بر اساس میانگین هندسی تمامی پرسشنامه‌های تکمیل شده محاسبه شد. درخت سلسله مراتبی با نرخ ناسازگاری مناسب با استفاده از نرم‌افزار expert choice ترسیم گردید. در نهایت، نقشه مکان‌یابی عملیات مورد نظر با استفاده از نرم‌افزار arcgis و اهمیت نسبی هر معیار تهیه گردید. نتایج نشان داد که مصاحبه شوندگان معتفد بودند که در مکانیابی عرصه مناسب برای عملیات پیتینگ مقدار بارش و شیب منطقه و برای عملیات پخش سیلاب شیب، حجم رواناب و نفوذپذیری خاک اهمیت بیشتر دارند. به علاوه، معیار اقلیم و شیب اهمیت نسبی بیشتری در تعیین عرصه مناسب برای بذر پاشی و بذرکاری؛ بارندگی بیشترین اهمیت نسبی در مکانیابی عرصه برای عملیات کپه‌کاری و در نهایت در تعیین عرصه مناسب برای عملیات کنتورفارو، شیب و حجم رواناب بیشترین اهمیت نسبی را نشان دادند. براساس نقشه‌های مکانیابی تولید شده، 628 هکتار از مراتع منطقه برای انجام پخش سیلاب مناسب بودند. به علاوه، وسعت عرصه مناسب برای عملیات کنتور فارور و پیتینگ به ترتیب 103 و 199 هکتار برآورد گردید. وسعت عرصه‌های مناسب برای اجرای عملیات بذرکاری و کپه‌کاری هم به ترتیب برابر با 3623 و 2750 هکتار محاسبه شد.

Site Suitability Analysis for Rangeland Improvement and Development Practices (A Case Study in the Rangelands of Ghayen Plain, Iran)

This study aimed to select favorable site using analytic hierarchy process (AHP) for practices including seeding and seed broadcasting, hoeing and seeding, contour furrowing, pitting and flood spreading to restore degraded rangelands Ghayen Plain, Iran. First, major effective criteria in selecting favorable sites for range restoration measures were adopted from the reputable literatures. Then, 80 questionnaires in the form of pair matrix were designed for each restoration measure with regard to the selected criteria. Questionnaires were distributed among lecturers, experts and authorities in local universities and offices. Final score and relative importance of criteria were calculated on the basis of geometric mean of questionnaires. Hierarchical tree structure with appropriate adaptability was generated in Expert Choice software. Results showed that rainfall and slope played an important roles in selecting favorable site for pitting. Soil infiltration rate and runoff volume had the highest relative importance in selecting suitable site for flood spreading project. Furthermore, for seeding and seed broadcasting practices climate and slope showed high relative importance. Rainfall expressed high relative importance in selecting favorable site for hoeing and seeding projects. Finally, slope and runoff volume were the major criteria in selecting site for contour furrowing project. Based on the generated location maps, 628 ha were suitable for flood spreading. In addition, the suitable area for the contourfurrowing and pitting operations was estimated to be 103 and 199 ha, respectively. The area of suitable sites for direct seeding and hoeing and seeding operations was calculated to be 3623 and 2750 ha, respectively.