برخی مشخصات توصیفی و روند تغییرات بلندمدت فصل خشک در ایران

یکی از ویژگی‌های تغییر اقلیم، تغییر تداوم فصل خشک است. طبق تعریف انجمن هواشناسی ایالات متحده آمریکا دوره‌های تکراری از کمینۀ بارش در طی سال که دست کم یک ماه به طول انجامد، «فصل خشک» گفته می‌شود. تداوم فصل‌های خشک و مرطوب به لحاظ شدت و فراوانی رویدادهای بارشی و نیز به لحاظ انعکاس پدیدۀ تغییرات آب و هوایی و همچنین به لحاظ این که بر فراسنج‌های دیگر آب وهوایی تاثیر می‌نهند، از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. دراین پژوهش از داده های شبکه ای بارش روزانۀ کشور از ابتدای سال 1340 تا انتهای سال 1389 با تفکیک مکانی 15 در 15 کیلومتر استفاده شد تا برخی ویژگی‌ها و نیز روند بلند‌مدت فصل خشک کشور وارسی و بررسی شود. بدین‌منظور از روش‌های آمار کلاسیک و آمار مکانی استفاده شد. نتایج بررسی نشان داد که در بیشتر نواحی کشور روند کاهشی بارش سالانه تا 2 میلی‌متر است. فصل خشک در ایران (بجز در در شمال‌غرب کشور، زاگرس مرتفع و جنوب‌شرق) عمدتاً به شکل پیوسته و در یک فصل رخ می‌دهد. توزیع مکانی میانگین بلندمدت فصل خشک نشان داد که طولِ فصل خشک تابعی از عرض‌جغرافیایی و ارتفاع است. طول فصل خشک عموماً از جنوب به سمت شمال کاهش می‌یابد، اما آرایش ناهمواری‌ها جهت‌گیری عمومی طولانی‌ترین فصل خشک را متاثر ساخته‌است. از این‌رو نواحی هم طول فصل خشک به موازات مدارات شکل نگرفته‌اند، بلکه به‌صورت اریب از جنوب‌شرق به شمال‌غرب کشیده شده‌اند. روند تغییرات طول فصل خشک نشان داد که پهنۀ توام با افزایش طول فصل خشک حدود 77/2 درصد و پهنۀ توام با کاهش فصل خشک 22/8 درصد از سرزمین ایران را دربر می‌گیرد. تغییرات طول فصل خشک را می توان به عوامل متعددی نسبت داد. در این زمینه تغییرات جایگاه پرفشار جنب حاره و نیز تغییر مسیر چرخندها را می‌توان از عوامل بسیار موثر بشمار آورد.

Some descriptive features and long term changes of dry season over Iran

One of the important features of climate change is dry season persistence. Dry season continuing could effect the intensity and frequency of precipitation events as well as other climatic factors. Accordingly, the climatologists have recently been concentrating on this issue. According to the American Meteorological Society (AMS) a dry season is an annually recurring period of one or more months during which precipitation is at a minimum for that region. Changing in dry season length took a lot of expert’s attention all over the world while it did not catch a lot of Iranian experts attention. In current study the changes in mean of length of dry season over Iran is considered. The objective of this research is to know and statistically analysis spatial pattern of length of dry season. Accordingly, daily database from 1961 to 2010 which have 15 15 km resolution are used. The spatial pattern of dry season follows the mountain chains pattern except in northwest and southeast of the country as well as some small parts of northern parts of Iran. Trend analysis showed that about 77.2 of the country experienced increasing in the length of dry season on average by 2 days per year. This event tends to pay a strong attention toward water resources managements.