پهنه‌بندی آگروکلیمای کشت زعفران در استان خراسان شمالی: رهیافتی برای تغییر الگوی کشت

مشکلات مربوط به تغییر دما، شوری خاک و افت شدید سطح سفره های آب زیرزمینی از یک سو و خشکسالی‌های اخیر توام با مسائل عدیده باعث شده مصرف آب در بخش کشاورزی با اصلاح الگوی کشت کاهش یافته و محصولات سازگار با نیاز آبی کم و منطبق با آب و هوایی جایگزین محصولات فعلی شود. این پژوهش به منظور مکانیابی مناطق مستعد کشت و با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک زعفران مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) استفاده شده و در محیط نرم افزار arc/gis10.3 مدل‌سازی و سپس تحلیل فضایی اطّلاعات صورت گرفت. پارامترها و داده‌های مورد استفاده شامل اطّلاعات مربوط به زمین و خاک و داده‌های اقلیمی با طول دوره آماری مشترک30 ساله (1394-1364) از ایستگاههای سینوپتیک و کلیماتولوژی مناطق مختلف استان و همچنین از 4 ایستگاه سینوپتیک استان‌های مجاور استخراج شدند سپس بر اساس اهمیت هر پارامتر با استفاده از مدل ahp به وزن‌دهی معیارها در سطح منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. برای تحلیل فضایی، اطّلاعات به نرم افزار expert choice وارد و خوشه‌بندی، ارزش‌گذاری معیارها و تلفیق اطّلاعات و در نهایت لایه نهایی تولید گردید.نتایج نشان داد 47.1 درصد از اراضی استان خراسان شمالی برای کاشت زعفران در کلاسهای کاملاً مناسب و نسبتاً مناسب، 35.99 درصد اراضی دارای تناسب بحرانی و 16.89 درصد اراضی در کلاس نامناسب قرار گرفتند.دشت‌های کاملاً مناسب کاشت محصول زعفران شامل دشت‌های جاجرم،اسفراین،گراتی،صفی آباد و پسکرانه های فاروج و شیروان و در کلاس‌های نامناسب دشت‌های بجنورد، مانه و سملقان، راز و جرگلان و پسکرانه های فاروج، شیروان و اسفراین قرار دارند.

Agroclimatic Zoning cultivation Saffron in Khorasan Shomali Province: Approach to changing the pattern of cultivation

AbstractRelate temperature change Problems, soil salinity and the sharp drop I groundwater levels on the one hand and the recent drought combined with the problems have let to the reduction of consumption in the agricultural sector due to the reduction of the crop production and the adaptation to alternative climates get current products. Recent study conducted for determining suitable zone for saffron in North Khorasan with GIS and model AHP. Parameters like climate data, soil and water for 30 years collected from synoptic and climatologic station around province and from four neighbor provinces. Then parameters weighted upon AHP in parameter importance each region. Data transferred to Expert choice and clustered, rated, integrated for producing the last layer. Results showed that 47.1 % of province land was suitable and moderate suitable for culturing saffron. But 35.99% showed critical suitability and the remined was not suitable for Saffron culture. Jajarm, Garmeh, Safia Bada, Esfarayen, Shirvan and Faroj plains are suitable places and Mane, Samalghan, Raz, Jargalan and Bojnourd plains are in critical suitability for Saffron culture.Keywords: drought, suitability, expert choice, land characteristics.