واکاوی روابط مکانی فراوانی رخداد ماهانۀ بارش‌های فرین بالا در ناحیۀ خزری (2016-1966)

بارش یکی از مهم‌ترین عناصر آب‌وهوایی موثر بر جنبه‌های مختلف محیط بشمار می‌آید از جلوه‌های رفتاری بارش خشونت آن است که به شکل مقادیر فرین ظهور می‌یابد. مقادیر فرین بارش می تواند به صورت سیل و خشکسالی و با ناهنجاری‌ها و پیامدهای محیطی انسانی قابل توجهی رخ دهد. فرین‌های بارش نظیر تمامی عناصر آب‌وهوایی از الگویی جغرافیایی تبعیت می‌کند. شناسایی این الگوها، بویژه در نواحی که معیشت مبتنی بر نزولات آسمانی است، بر مدیریت و برنامه‌ریزی مبتنی بر دانسته‌های مذکور موثرند. با توجه به اینکه بارش‌های فرین بالای ناحیه خزری، یکی از مخاطرات طبیعی بویژه در بخش‌های شرقی این ناحیه می گردد، شناخت آرایش مکانی این پدیده می تواند برنامه‌ریزی‌های محیطی و کاهش آسیب‌پذیری و نیز افزایش سازگاری با این عارضه را آسان‌تر سازد. از این‌رو و به منظور واکاوی روابط فضایی مجموع فراوانی ماهانه بارش‌های فرین ناحیه خزری براساس آستانه صدک 99 و بیشتر، 385 ایستگاه ( همدید، اقلیم‌شناسی و بارانسنجی سازمان هواشناسی و باران سنجی وزارت نیرو ) طی بازه زمانی 2016-1966 مورد بررسی قرار گرفت. به منظور واکاوی روابط مکانی از برخی روش های آمار فضایی (آماره موران جهانی موران محلی و آماره گتیسارد جی) استفاده شد. نتایج حاصل از مطالعۀ حاضر نشان داد که رفتارحاکم بر مجموع فراوانی ماهانه بارش فرین ناحیه خزری از الگوی خوشه‌ای پیروی می‌کند. نواحی توام با خودهمبستگی‌های مثبت بیشتر در نواحی داخلی (نواحی کوهپایه‌ای) و به دور از خط ساحلی در اکثر ماه‌ها می باشد. خوشه‌های خودهمبستگی مثبت در بخش‌های شرقی و غربی و قسمت‌هایی از مرکز بیشتر گسترش دارند. آزمونg* (گتیسجی استار) فراوانی خوشه‌هایی با ارزش بالا و پایین را تایید می کند. مقایسه یافته‌های این پژوهش و پژوهش‌های پیشین نشان داد که موقعیت جغرافیایی ناحیه خزری و ارتفاعات البرز و نیز سامانه‌های همدید موثر بر ناحیه خزری تاثیر شایان توجهی بر الگوی فضایی فراوانی رخداد بارش فرین دارند.

An analysis of spatial autocorrelation of monthly frequency of extreme precipitation occurrence in Iranian coastal region of Caspian Sea in 1966 2016

Precipitation is considered as one of the most important climate elements affecting different environmental aspects.. Precipitation extremes follow a geographical pattern like all other climate elements. Recognition of such patterns, specifically in those areas where people’s lives depend on precipitations, can determined the amount of success in environmental management as well as in resources planning. High extreme precipitation in Iranian coastal region of Caspian Sea, especially eastern parts, the recognition of spatial autocorrelation of such a phenomenon can facilitate environmental planning and also increasing adaptability with such a disaster. Therefore, in order to analyze autocorrelation of the sum frequency of monthly extreme precipitations of under investigation region, the 99 percentile of precipitation for each pixel of the map is considered. 385 stations were studied during the time period covering 1966 to 2016. We have used spatial statistics techniques to analyze spatial autocorrelation features. Results of the present study showed that the dominant behavior in sum frequency of monthly extreme precipitation under study region followed cluster pattern. The areas with positive autocorrelations were mostly found in internal areas and far from the coastal line over most months. Positive auto correlated clusters were spread in eastern and western regions and some parts in central areas. G* test approved the frequency of clusters with high and low values. The comparison of our findings with previous studies showed that the geographical location of under investigation region, and also synoptic systems affecting the region have affected the spatial autocorrelation frequency pattern of extreme precipitation occurrence.