تحلیلی بر آنومالی‌‌های مورفوتکتونیک و ارتباط آن با تغییر ساختارهای تکتونیکی پهنۀ زاگرس مرتفع و کمربند سنندج-سیرجان در منطقۀ نمونه قلعه شاهرخ

حوضۀ قلعه شاهرخ به‌‌عنوانیک زیرحوضه در بالادست حوضۀ رودخانۀ زاینده‌‌رود تحت‌‌تاثیر تکتونیک، زمین‌‌شناسی و فرایندهای ژئومورفولوژیکی کواترنر است و به‌‌وسیلۀ گسل اصلی زاگرس به دو پهنۀ ساختاری زاگرس مرتفع و پهنۀ سنندج‌‌سیرجان تقسیم می‌‌شود. در این پژوهش، تحلیل‌‌های مورفوتکتونیکی بر‌‌اساس مدل رقومی ارتفاعی 12.5 متر انجام گرفت و برای تحلیل شاخص‌‌های مورفوتکتونیکی از نرم‌‌افزار متلب استفاده شد. تحلیل نقاط رودشکن، بازه‌‌ها و نیمرخ آبراهه‌‌ها، شاخص‌‌هایفعالیت تکتونیکی، مانند تقعر، شیب، گرادیان طولی، نامتقارن و تقارن توپوگرافیک عرضی و هیپسومتری نشان می‌‌دهد که حوضۀ موردمطالعه ازنظر تکتونیکی و فرسایشی فعال است. زیر‌‌‌‌حوضه‌‌های واقع‌‌در زون زاگرس مرتفع بیشتر متاثر از تکتونیک و زیرحوضه‌‌‌‌های زون سنندج سیرجان در بالادست متاثر از تکتونیک و در پایین‌‌دست متاثر از فرایندهای فرسایشی هستند، بااین‌‌وجود فرایندهای فرسایشی نیز به‌‌وسیلۀ عوامل تکتونیکی در بالادست کنترل می‌‌شوند. همچنین نتایج این مطالعه نشان می‌‌دهد که برخاستگی در امتداد گسل‌‌ها باعث توسعۀ بی‌‌نظمی از‌‌طریق شبکه‌‌های زهکشی شده که مستقیماً در نیمرخ آبراهه‌‌ها و ایجاد نقاط رودشکن در تعدادی از زیرحوضه‌‌‌‌ها نمود پیدا کرده است. همچنین، شاخص تقعر نسبت‌‌به تغییرات تکتونیکی از حساسیت کمتری در مقایسه با شاخص شیب برخوردار است و شاخص شیبنسبت‌‌به شاخص تقعر، با نرخ برخاستگی صخره‌‌ها بیشتر ارتباط دارد؛ از‌‌این‌‌رو قطعاتی از آب‌‌راهه که شاخص شیب متفاوتی دارند، ممکن است مبیّن آشفتگی‌‌های تکتونیکیدر سیستم رودخانه‌‌ای باشند. نتایج انتگرال هیپسومتری در تمام زیرحوضه‌‌‌‌ها کمتر از 0.35 است و ازنظر شکل، s شکل یا مقعر هستند که نشان می‌‌دهد حوضه‌‌ها در وضعیت تکاملی یا انتهای دوران بلوغ قرار دارند. همچنین بررسی نقشۀ هم‌‌پایه نشان می‌‌دهد که گسترش نقاط رودشکن در ترازهای مشابه ممکن است مربوط‌‌به دوره‌‌های برخاستگی هم‌‌زمان در حوضه باشد.