مهاجرت جوانان، به ‌راستی مشکل کجاست؟ جوامع محلی و آینده‌نگری برای شکل‌دهی به سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خوی، آذربایجان غربی

چرا مهاجرت جوانان روستایی به شهرها به رغم پیشرفت‌های قابل توجهی که در دو دهۀ اخیر در روستاهای کشور صورت گرفته است همچنان ادامه دارد؟ در سوابق مطالعاتی به وجوه فراوانی از دلایل مهاجرت اشاره شده است که دو وجه آن تازگی داشته و در شرایط کنونی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد: پیش‌بینی و تجویز ملزومات خدماتی برای آیندۀ روستا مبتنی بر الگوهای کلیشه‌ای ساده و پیشین توسعه و بی‌‌توجهی به نقش مشارکت شهروندان در فرایند توسعه روستایی. در مقالۀ حاضر به شناسایی خواسته‌های جوانان شهرستان خوی از آینده روستایی برحسب الگوهای نوین خدمات‌رسانی و توسعه‌ای و تجربیات چندگانه و محیط‌های متفاوت سکونتگاهی در سه فاز معیشت، محل اقامت و شیوۀ زندگی و نواحی طبقه‌بندی شده شهر، حومه، مراکز روستایی و روستاهای دوردست پرداخته شده است. هدف ارائه راه‌حلی روش شناسانه برای تشخیص ذهنیات و ترجیحات سکونتی جوانان روستایی و در نتیجه جلوگیری از روند روز افزون مهاجرت است. روش پژوهش حاضر، کیفی و هدف آن کاربردی است. 87 مصاحبه از نوع ساخت یافته با جوانان روستایی در سنین 18تا 39 سال و به صورت هدفمند به عمل آمد. نتایج نشان می‌دهد که آینده شخصی جوانان خویی در پیوند با خواسته‌های چندبُعدی و متنوع است: گوناگونی اشتغال، محل اقامت و سبک زندگی که شامل کار در کارخانجات و اداره‌ها با حقوق و مزایای ثابت، داشتن شغل دوم و بیشتر خدماتی، رفت و آمد پی‌در‌پی به مرکز شهر، مجاورت و همسایگی، خانه‌های بزرگ و حیاط دار، خود معیشتی و کارخانگی و درگیری اجتماعی و با جامعه و دوستان بودن می‌شود. در عین حال، خواسته‌های بی‌شمار و بسیار پیچیده‌تر جوانان در نواحی روستایی دوردست در مقایسه با سایر نقاط، نتیجه‌ای فراتر از انتظار بود. در واقع، تصوّر از آینده در سطح خُرد با آنچه که در سطح عمومی ‌از زندگی روستایی روایت می‌شود فرق دارد. بدون شک، اثربخشی سیاست‌های خدمات‌رسانی و توسعه در روستاها به‌طور قابل توجهی با لحاظ کردن خواسته‌های مورد انتظار جوانان از آینده روستایی می‌تواند بالا رود؛ بر اساس شاخصه‌های چند بُعدی و متنوع اشتغال، محل اقامت و سبک زندگی و در انواع مختلفی در سکونتگاه‌های روستایی.