مبانی و آثار اصل حاکمیت اراده در دادرسی مدنی

اصول دادرسی، معیارهای عمومی و کلی برای دست یافتن به دادرسی عادلانه و منصفانه هستند. این اصول با تبیین نقش و اختیارات متداعیین در فرایند دادرسی، زمینه کارآمدی دادرسی را فراهم می‌آورند. حاکمیت اراده اصحاب دعوا از اصول بنیادین و اختصاصی دادرسی مدنی است که بر اساس هدف، کارکرد، مفهوم و ماهیت خصوصی دادرسی مدنی و حق موضوع آن قابل توجیه است. در حالت کلی پذیرش اراده در حقوق، ریشه در مبانی نظری و مباحث فلسفی حقوق دارد و یکی از مبانی اصلی در حقوق خصوصی محسوب می‌شود. قبول آن در دادرسی مدنی نیز مبنایی برای توجه به کرامت انسانی در فرایند دادرسی است و بستر را برای رفتار معقول و سودمند فراهم و هموار می‌کند. از این منظر دادرسی مدنی، عمل حقوقی است که ایفای نقش در آن نیازمند اهلیت است. حاکمیت اراده تضمین‌کننده آزادی عمل برای متداعیین است و آثار و نتایج مهمی دارد که این آثار به تفکیک در تدارک مقدمات و شروع و جریان و پایان دادرسی و اجرای حکم مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما این اصل هم چنان جایگاه شایسته خود را در رویه قضایی نیافته است. آزادی عمل متداعیین تعارضی با سایر اصول دادرسی ندارد؛ و چه‌بسا در راستای سایر اصول بوده و پیش‌شرط لازم برای تحقق دادرسی منصفانه و عادلانه در پرتو همکاری طرفین و دادرس در مسیر دادرسی است و کارآمدی و شفافیت دادرسی و مقبولیت نتیجه آن را از حیث رعایت عدالت آیینی قوت می‌بخشد.

the principle of sovereignty of will in civil procedure

the principles of procedure are the public and general criteria for achieving a fair and just procedure. these principles provide the background for the proceedings’ efficiency by explaining the parties’ role and authority in the proceedings. the principle of sovereignty of the will is one of the fundamental and specific principles of civil proceedings, which can be justified based on the purpose, function, concept, and private nature of civil proceedings and the right of its subject. generally, the acceptance of will in law is rooted in the theoretical and philosophical discussions of law and is considered one of the main foundations of private law. accepting it in civil proceedings is a basis for attention to litigants’ human dignity and provides the way for their wise and beneficial behavior. from this point of view, civil proceedings are a legal practice that requires qualifications to play a role in it. the sovereignty of the will guarantees the freedom of action of litigants in performing their duties and exercising their rights in the legal process, and it has important effects that have been examined separately at the beginning, during the action, and at the end of the action and enforcing the verdict. this principle does not conflict with other procedural principles; perhaps it’s in line with other principles and it is a prerequisite for the realization of a fair and just trial in the light of the cooperation of the parties and the judge in the course of the trial.