رویه قوه مجریه ایران در تعیین مراجع ملی

با توجه به نقش اساسی مراجع ملی در اجرای تعهدات معاهداتی، بررسی فرایند تعیین مراجع ملی حائز اهمیت است. در این نوشتار به‌منظور شناسایی نقاط ضعف و قوت رویه قوه مجریه ایران در تعیین مراجع ملی به بررسی این رویه به شیوه توصیفی ‌تحلیلی پرداخته‌ایم. حاصل مطالعه اینکه صلاحیت دولت برای تعیین مراجع ملی در اصل مبتنی بر واگذاری این اختیار از طرف قانون‌گذار است که به دو صورت محقق شده است: 1- تعیین مرجع ملی در قانون و اعطای اختیار تغییر آن به دولت؛ و 2- عدم تعیین مرجع ملی در قانون و اعطای اختیار تعیین و تغییر آن به دولت. البته در صورت سکوت قانون‌گذار درباره مرجع ملی نیز دولت می‌تواند با استناد به اصل 138 قانون اساسی اقدام به تعیین مرجع ملی کند، زیرا طبق این اصل یکی از صلاحیت‌های دولت، وضع تصویب‌نامه جهت «تامین اجرای قوانین» است و معاهدات در قالب «قانون» به تصویب می‌رسند. در ضمن در دو وضعیت، اختیار دولت برای تعیین مراجع ملی مبتنی بر اراده قانون‌گذار نیست؛ یعنی در صورت تصویب معاهده توسط دولت و یا تعیین مرجع ملی در متن معاهده که هر دو در نظام حقوقی ایران مسبوق به سابقه است. یکی از نقدهای مهم بر رویه دولت در زمینه تعیین مراجع ملی نیز استناد به مبانی نادرست برای تعیین بعضی مراجع ملی است به‌ویژه در استناد اشتباه به قانون الحاق دو تبصره به قانون عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی مصوب 1370 و استناد به اصل 138 قانون اساسی به‌جای قانون عادیِ واگذارکننده اختیار تعیین مرجع ملی.

the procedure of iran’s executive branch in determining national authorities

considering the essential role of national authorities in the implementation of treaties, it is important to study the process of determining them. in this article, in order to identify the weaknesses and strengths of the iranian executive branch’s procedure in determining national authorities, we have analyzed this procedure in a descriptive-analytical way. the result is that the authority of the government in this field is basically based upon assigning this authority by the legislature, which has been achieved in: 1- determining the national authority in an act and granting the authority to change it, 2- not specifying the national authority in an act and granting the authority to determine and change it. if the legislature is silent about the national authority, the government can determine the national authority by referring to principle 138 of the constitution for ensuring the implementation of the law ratified a treaty. in addition, in the case of ratification of a treaty by the government or determination of a national authority in the text of a treaty, the authority of the government is not based on the will of the legislature. one of the important criticisms of the government’s procedure in this field is citing incorrect bases for determining some national authorities, especially in the wrong reference to the act of adding two notes to the act of membership of iran in international organizations and institutions of 1370 and citing the principle 138 instead of the act assigning the authority to determine the national authority.