درنگی در بنیادهای حق و دعوا

تمرکز اساسی این نوشتار بر ارتباط بین حق ماهوی و دعوایی است که برای احقاق و اثبات آن اقامه می‌شود. چراکه حق واقعی، حق حمایت و تضمین‌شده است. هدف از دعوا به جریان انداختن حق مورد ادعا در مسیر اثبات است. صرف‌نظر از آنکه دادگاه در ماهیت، حکم به اثبات یا بی‌حقی ادعا صادر کند. دعوا ابزاری برای رسیدن به حق مورد ادعا و در خدمت آن است. با وجود اینکه ارتباط بین حق و دعوا همیشه مستقیم نیست، در بیشتر موارد ارتباط و پیوستگی حق و دعوا آن‌چنان محکم و گاه پیچیده است که تصور یکی بدون دیگری امکان‌پذیر نیست. هم‌پوشانی و وابستگی حق و دعوا، همانند تجسم سکه‌ای دو رو است. هر رویی از یک سکه در کنار روی دیگر معنا و مفهوم پیدا می‌کند. هرچند در برخی موارد دعوا خالی از حق مبنا بوده و این ارتباط برقرار نمی‌شود، با این اوصاف ارتباط یادشده نتایج مهم نظری و عملی را در پی خواهد داشت. چنان‌که پذیرش یا عدم پذیرش دعوا، ارکان قانونی دعوای اقامه‌شده، تقسیم‌بندی انواع دعاوی، صلاحیت دادگاه‌ها و گاه نتیجه دعوای اقامه‌شده، بستگی به‌حق ماهوی منشا ادعا دارد. در این نوشتار سعی بر آن است تا ارتباط و هم‌پوشانی حق و دعوا و نتایج آن به‌صورت مبنایی در حقوق ایران و برخی کشورها مورد بررسی و تحلیل تطبیقی قرار گیرند.

a reflection on the foundations of rights and disputes

the main focus of this article is on the relationship between the substantive right and the lawsuit that is filed to assert and prove it. nevertheless, theconnection between rights and disputes or litigation is so strong, andsometimes complex, that it is impossible to imagine one without the other.the overlap and dependence of rights and disputes is like the embodimentof a two-sided coin. each side of the coin finds meaning next to the other.however, thisrelationship will have important theoretical and practicalresults. whether the acceptance or non-acceptance of the lawsuit, the legalelements of the lawsuit, the division of types of lawsuits, the jurisdiction ofthe courts and sometimes the outcome of the lawsuit, depend on thesubstantive right of origin of the lawsuit. this article tries to examine andanalyze this relationship and overlap of rights and litigation and its resultsin iranian law and other country.