تحلیل تاریخی- جامعه‌شناختی کاربست «قرائت مشهور» از نظریة کیفری شریعت در باب مجازات‌های بدنی در پسا انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران را می‌توان از بزرگترین انقلاب‌های معاصر و از مهم‌ترین وقایعِ اجتماعیِ قرن بیستم میلادی دانست. یکی از بارزترین پیامدهای این انقلاب، تغییر و تحولِ بنیادی در قوانینِ کیفری جامعة ایرانی بود. از جمله اساسی‌ترین این قوانین، می‌توان به تصویبِ قانون حدود و قصاص و مقررات آن (1361) اشاره کرد. قانونی که با به‌رسمیت‌شناختن کیفرهای بدنی، در تقابل با آموزه‌های حقوق بشری قرار گرفت و «قرائت مشهور» از نظریه کیفری شریعت را نمایندگی می‌کرد. بدین لحاظ این پرسش اساسی مطرح می‌شود که ادلة تصویب قانون کیفری بر مبنای قرائت مشهور چه می‌توانست باشد؟ رویه‌ای که با وجود ناهمگونی‌های شکلی و ماهوی قوانین لاحق با قانون مذکور، قانون مجازات اسلامی 1370 نیز آن را پیش گرفت و همینک قانون مجازات اسلامی 1392 میراث‌دار آن است. با آنکه ظرفیت‌های دینی قابلِ‌توجهی در راستای هم‌سوسازی قوانین اسلامی با دستاوردهای حقوق بشری وجود داشته و نیز مشروعیت گونه‌های مختلفی از کیفرهای بدنی از منظر دینی تامل‌برانگیز است. همچنین اجرای مجازات‌های بدنی با پیامدهای سوئی همچون افزایش پدیدة «اسلام‌هراسی» همراه است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که کاربست قرائت مشهور، منحصراً بر پایة دغدغة دینیِ مقامِ حاکمیت نبوده است، بلکه عوامل سیاسی و اجتماعی-فرهنگی نیز در تکیه مقنن بر آن نقش به‌سزایی ایفا کرده‌اند. از برجسته‌ترین مبانی در این زمینه، می‌توان به آرمانِ تشکیل یک جامعة قدسی در سایة حاکمیت خداوند، محافظت و مراقبتِ از تمدنِ اسلامی در برابر دستاوردهای مدرنیته، عزم و آهنگِ وجدان جمعی و ارادة عمومی و در نهایت حراست از قدرت سیاسی و دینیِ حاکم بر جوامعِ اسلامی اشاره کرد.

historical-sociological analysis of the application offamous reading from the criminal theory of sharia oncorporal punishment in the post-islamic revolution

the islamic revolution of iran can beconsidered one of the greatest contemporaryrevolutions and one of the most importantsocial events of the twentieth century. amidthe most important consequences of thisrevolution was a fundamental change in thecriminal law of iranian society. among themost important of these laws, we shouldmention the law of hudud and qisas and itsregulations (1982). a law that, by recognizingcorporal punishment, contradicted the notionsof human rights and was the representative ofthe famous reading of the criminal theoryof sharia. in this regard, the fundamentalquestions arise: what could be the reasons forpassing the criminal law based on the famousreading, which resulted in conflict withhuman rights? the procedure that despite the formative and substantive differences of the subsequent laws with thementioned law, the islamic penal code of 1991 also adopted it, and nowthe islamic penal code of 2013 inherits it. however, there has been aconsiderable religious capacity to consonance islamic law with humanrights achievements. also, the legitimacy of different types of corporalpunishment from a religious perspective is questionable. in addition, theexecution of corporal punishment is associated with adverse consequences,such as provoking islamophobia. the research findings show that theuse of famous readings about corporal punishment in the post-islamicrevolution wasn't solely based on the ruling party religious concerns,but also on political and socio-cultural factors who legislature make adecision upon it. among the most important principles in this regard, wecan mention the idea of forming a holy society under the rule of god,protecting islamic civilization against the modernity achievements, willand collective conscience and finally protecting political and religiouspower in islamic societies.