بررسی قابلیت جبران خسارت عدم‌النفع ثبت آثار ملّی با تاکید بر آثار غیرمنقول در نظام حقوقی ایران

حفاظت از میراث فرهنگی رسالتی مشترک میان دولت‌ها و ملّتها است، ازاین‌رو دولت‌ها به نمایندگی از مردم، با وضع قوانین و ضوابط اجرایی سعی بر حفظ حقوق عموم جامعه دارند و مردم نیز با رعایت قوانین و مقررات وضع شده می‌بایست ضمن حفظ حقوق فردی خویش، یارای دولت و سازمان‌های ذی‌ربط در جهت حفظ حقوق دیگر شهروندان باشند. بی‌تردید حفظ میراث فرهنگی تاریخی کشور اعم از آثار منقول یا غیرمنقول، به عنوان بخش مهمی از هوّیت تاریخی ملّتها، فارغ از آنکه دارای مالکیت خصوصی یا دولتی باشد، یکی از وجوه حقوق عمومی محسوب می‌گردد که بهره‌مندی از آن، حق غیرقابل انکار افراد جامعه است. لذا اقدام یک‌سویه دولت در جهت ثبت آثار ارزشمند تاریخی فرهنگی در فهرست آثار ملّی می‌تواند موجب بروز خسارت ناشی از عدم‌النفع مالکان این آثار گردد. ازاین رو در مقاله حاضر سعی بر آن است تا «به» بررسی قوانین مرتبط با حفاظت از میراث فرهنگی تاریخی از یک‌سو و قوانین مرتبط با مالکیت‌های خصوصی ابنیه ارزشمند تاریخی افراد از سوی دیگر و قواعد فقهی، بالاخص قاعده لاضرر و اصل تسلیط در فقه شیعی و نظر فقها در خصوص حق مالکیّت افراد نسبت به مایملک خویش پرداخته شود. سپس واکاوی اهمیّت حفظ آثار ملّی غیرمنقول در راستای حفظ منافع عموم صورت پذیرد. در نهایت با بررسی پیامدهای عدم جبران خسارات ناشی از عدم‌النفع مالکان خصوصی ابنیه ارزشمند تاریخی فرهنگی کشور توسط دولت و بررسی قابلیت جبران خسارت ناشی از عدم‌النفع ذی‌نفعان خصوصی آثار ثبت شده در فهرست آثار ملّی کشورمی توانیم به ارائه راهکار و سازکار قانونی مناسب در جهت افزایش مشارکت مالکان خصوصی ابنیه ارزشمند تاریخی و ذی‌نفعان با دولت، «به منظور حفظ و نگهداری از آثار ملّی کشور» دست یابیم.

investigating the ability to compensate for non-profit registration of national monuments with emphasis on immovable monuments in the iranian legal system

the protection of cultural heritage is a common mission between governments and nations, so governments, on behalf of the people, try to protect the rights of the public by enacting laws and regulations, and the people must comply with the relevant laws and regulations, while guarding their rights, will help the government and relevant organizations to protect the rights of other citizens. undoubtedly, the preservation of the cultural-historical heritage of the country, whether movable or immovable, as a crucial part of the historical identity of nations, regardless of whether they are privately or publicly owned, is one of the aspects of public law, the benefit of which is an undeniable right of individuals in the society. therefore, the unilateral action of the government to register valuable historical-cultural monuments in the list of national monuments can cause damage due to the non-profit of the owners of these monuments. therefore, in this article, we try to examine the laws related to the protection of cultural-historical heritage on the one hand and the laws relevant to private property of valuable historical buildings on the other hand, and jurisprudential rules, especially the harmless rule and the principle of dominance in shiite jurisprudence, and the opinion of the jurists regarding the right of ownership of individuals over their property, exploring the importance of preserving immovable national monuments to protect the public interest and examining the consequences of non-compensation for damages resulting from the non-benefit of private owners of the country’s historic and cultural buildings by the government and examining the ability to compensate for damages caused by the non-benefit of private beneficiaries of monuments registered in the list of national monuments of the country,and finally, to provide an appropriate legal solution and mechanism to increase the participation of private owners of valuable historic buildings and beneficiaries with the government to maintain the national monuments of the country.