رمانتیسم و مضامین آن در شعر معاصر فارسی

رمانتیسم یکی از پیچیده‏ترین مکاتب ادبی جهان است که به سبب داشتن ماهیّت متضاد تا به حال تعریف جامع و مانعی از آن ارایه نشده است. پژوهشگران چیرگی خودباوری و نگاه سرد دانشمندان سده‏های هفدهم وهجدهم به انسان و طبیعت و جامعه، ناامنی‏ها، فقر، استثمار قشرهای وسیعی از مردم در اروپای قرن هجدهم، تباهی‏های اخلاقی، تشریفات کسالت‏آور، ریا و تظاهر در روابط اجتماعی، خشونت‏ها و انتقام جویی‏های دوران انقلاب فرانسه، سرخوردگی‏ها و بدگمانی مردم و ... را از دلایل اصلی شکل‏گیری نهضت رمانتیسم می‏دانند. همدلی و یگانگی با طبیعت، بازگشت به دوران‏ بدوی و معصومیت کودکی، روستاستایی و نفی مظاهر تمدن جدید، فردیّت، ترجیح احساس و تخیّل بر عقل، نوستالژی و حسرت بر ایام گذشته، رویا، ناامیدی، مرگ‏اندیشی، توصیف فضاهای ‏تیره و مبهم و وحشت‌زا، کابوس، مضامین گناه آلود و شیطانی و ناسیونالیسم از مهمترین مشخصّات جنبش رمانتیسم است. از آن جایی‏ که کشور ما تحولات‏ عظیم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سرزمین‏های‏ غربی را در آن حدّ وسیع و پردامنه تجربه نکرده است، طبعاً اطلاق چنین نامی‏ بر ادبیّات و شعر جدید فارسی از سر تسامح و ناگزیری خواهد بود. شعر جدید فارسی از دوره مشروطیّت به بعد در هر سه شاخه رمانتیسم (یعنی متعادل و متعارف، اجتماعی و افراطی و احساسات‏گرا) برای خود نمایندگانی داشته است. در این مقاله سعی برآن است که سیر رمانتیک در شعر جدید فارسی و پاره‏ای از مضامین رمانتیسم احساسات‏گرا و سیاه مورد بررسی قرار گیرد.