گونه‌ شناسی داستان: بازشناسی ایدئولوژی سیاسی صادق چوبک، در بستر نقیضۀ تمثیلی«اسائۀ ادب»

شناخت گونه‌ها و زیرگونه‌ها، اقدامی مهم در جهت شناساندن آثار ادبی و ارزیابی زیبایی‌های سبکی و زبانی آن‌هاست. در پژوهش حاضر به‌ منظور برداشتن گامی در این مسیر، داستان نقیضه‌وار «اسائۀ ادب» از مجموعۀ «خیمه ‌شب ‌بازی» با استفاده از رویکرد سبک‌شناسی انتقادی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. سبک‌شناسی انتقادی با استفاده از سبک‌شناسی لایه‌ای، که کارکرد آن واکاوی لایه‌های متن به‌منظور کشف ایدئولوژی پنهان آن است، انجام می‌شود. در این روش خردلایه‌ها در بستر کلان‌لایه‌ها، و کلان‌لایه‌ها در ارتباط تداخلی‌شان با یکدیگر مورد بررسی قرار می‌گیرند. نتایج پژوهش نشان‌می‌دهد که این داستان، نقیضه‌ای تمثیلی است که در ژرف‌ساخت خود به حوادث تاریخی مهمی چون بر سر کارآمدن رضاشاه، رفتار دوگانۀ وی در مواجهه با مذهب، قیام مسجد گوهرشاد، سرکوب روحانیون و همچنین ترور آیت‌الله مدرّس اشاره‌دارد. روایت در چارچوب الگوی مکتب رئالیسم سوسیالیستی نوشته‌شده، و همۀ مولّفه‌هایی که در این پژوهش به‌صورت پیش‌فرض در نظر گرفته‌ شده‌‌اند، با تشکیل پیکره‌ای معنادار، ایدئولوژی سیاسی-سوسیالیستی نویسنده را در جهت مشروعیت‌بخشیدن به ستیز علیه سلطه، به‌طور ضمنی، انعکاس‌می‌دهند.

typology of story: recognizing the political ideology of sadegh choubak, in the context allegorical contradiction of esa’e adab’

knowing the types and subtypes is an important step in the direction of familiarizing literary works and evaluating their stylistic and linguistic beauty. in the present study, in order to take a step in the direction, the genre of esa’e adab’s story from the marquee collection, which was banned by the pahlavi government, is studied. this typology is done with the approach of critical stylistics, whose main function is to analyze the layers of the text in order to discover its hidden ideology. the results of the research show that the story is an allegorical contradiction, which in its depth refers to important historical events such as reza shah’s efficiency, his double behavior in the face of religion, the goharshad mosque uprising, the repression of clerics, and the assassination of ayatollah modarres the narrative is written in the framework of the model of the school of socialist realism, and all the components that are assumed in this research, by forming a meaningful body, implicitly reflect the author’s political-socialist ideology in order to legitimize the struggle against domination.