ترکیب ها: سازه‌های ایجازی در زبان شعری نظامی گنجوی

ایجاز هم از حیث اقتصاد واژگانی، هم به جهت مناسبات اخلاقیِ زبانی - گفتاری و هم از منظر زیبایی‌ شناسی بلاغی، پسندیده و سفارش‌ شده است. ایجاز، صنعتی بی‌قاعده و مخلوق توانمندی‌های هنری و کلامی گویندگان است. بنیادنهادن کلام موجز، نیازمند ظرایف ادراکی و نبوغ ذهنی و زبانی است. نظامی از جملۀ شاعرانی است که «ایجاز در حد اعجاز» در وصف کلام او به کار رفته است. او بخش بزرگی از تشخّص سبکی خود را وام‌دار ترکیب‌سازی و واژه‌گزینی است. مسالۀ اصلی تحقیق حاضر، بررسی و معرّفی ترکیب‌های موجود در شعر نظامی، به‌عنوان سازه‌های ایجازی بوده است. برای انجام تحقیق، از روش توصیفی و تحلیل محتوایی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، ترکیب‌ها فقط در ساختمان نحوی-معنایی شعر موجب ایجاد ایجاز نمی‌شود. بلکه این ترکیب‌ها در تمام سطوح زبانی (آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی) در ایجاز گستردۀ کلامی ایفای نقش می‌نماید. این ترکیب‌ها در تناسب‌های چندوجهی با سایر ارکانِ محور هم‌نشینی، توامان، هم موجب حذف/کاهش تعداد واحدهای زبانی (حروف و ادات، واژگان، جمله/جمله‌ها، فعل‌ها، موصول‌ها، گروه‌های قیدی، وصفی و مصدری) و هم موجب تقویت منظورهای هنری و معنایی شعر از موسیقی تا معناست (که فراتر از توانایی‌های نرم عادی زبان است). برخی از ترکیب‌های برساختۀ نظامی، رمزگان‌هایی با پیشینۀ بینامتنیِ کهن‌الگویی، هرمنوتیکی و یا فلسفی است که با رعایت اقتصاد واژگانی، حجم وسیعی از داده‌ها را در واحدهای زبانی محدود منتقل می‌کند. بنابراین، می‌توان بیشتر ترکیب‌ها (و نه همۀ آن) موجود در شعر نظامی را سازه‌های ایجازی چندمنظوره‌ای دانست که در سطوح مختلف زبان (هم به طریق حذف و هم از راه قصر) موجب ایجازهای فراگیر ادبی و گفتمانی است.

compounds: unique structures, in nizami ganjavi’s poetic language

the current research seeks to investigate and introduce the compounds in nezami’s poetry as short structures. a descriptive method and content analysis were used to conduct the research. the results of the research show that, contrary to the popular opinion, word combinations do not create brevity only in the syntactic-semantic structure of the poem. rather, they play a role in extensive verbal brevity at all linguistic levels (phonetic, lexical, syntactic and rhetorical). these combinations in multiple proportions with other elements in coexistence and twinning reduce the number of linguistic units (letters and customs, words, sentence/sentences, verbs, conjunctions, adverbial, descriptive and infinitive groups) and strengthen the artistic meanings. the meaning of a poem ranges from music to connotations of words. some compounds used by nezami are ciphers with an archetypal, hermeneutic or philosophical intertextual background that conveys a large amount of data in limited linguistic units. this is referred to as lexical economy. indeed, most of the compounds in nizami’s poetry can be considered as multi-purpose shorthand structures, which cause comprehensive literary and discourse shorthand at different levels of the language through omission or reduction).