«کسب» و «ترک» در متون منثور عرفانی تا پایان قرن هفتم (ﻫ .ق.) بر اساس مقتضیات حال و مقام

کسب و کار و ترک آن از مباحث مورد اختلاف نزد صوفیان است. در قرآن و احادیث و سیرۀ نبوی بر کسب‌کردن تاکید شده‌ است. برخی از عرفا طبق سنت پیامبر گرامی اسلام (ص) بر کسب‌کردن و برخی دیگر بر ترک آن تاکید داشته‌اند. از آنجا که صوفیان دربارۀ کسب‌ و کار یا ترک آن نظریات و عقاید متفاوتی دارند، به گونه‌ای که برخی کسب را ترجیح نهاده و برخی ترک را، این مقاله بر آن است تا در حد مقدور، به تحلیل کسب و ترک آن در امّهات متون عرفانی بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که مقتضای حال و مقام سالک در بحث کسب و ترک چگونه است؟ روش تحقیق در این گفتار، اسنادی-کتابخانه‌ای و از نوع توصیفی-تحلیلی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سالک (مرید) و عارف برحسب مقتضای حال یا مقامی که در آن قرار داشته به کسب و یا ترک کسب اهتمام ورزیده‌ و اختلاف‌نظر دربارۀ تاکید بر کسب و یا ترک آن در کتب صوفیه از همین مساله ناشی شده‌ و نیز ترک کسب و توکّل از مقتضیات حال سکر و مقام فناست.

working and abandoning it in mystic texts based on the mood and rank of practitioners

the employment and unemployment issue is one of the disputed topics among sufists. in the qur’an, hadiths (the statements of the prophet) and the prophet’s life, occupation is emphasized. according to the tradition of the prophet of islam, some mystics have emphasized occupation and others have suggested leaving it. since mystics have different opinions about employment and unemployment in such a way that some prefer occupation and some prefer abandoning it, this article aims to analyze the employment and unemployment in mystic texts as much as possible. to answer the question ‘what is the status of the disciple in the discussion of occupation and joblessness it? the research method is descriptive-analytical, and the data are collected through the documentary-library method. the results of the research indicate that the seeker (disciple) and the mystic, according to the requirements of their mood and rank, were interested in occupation and abandoning it, and there is a difference of opinion regarding employment and unemployment. mystical books arose from this issue, and getting job and trust in god is one of the requirements for the states of ecstasy and fatality.