ملاحظات بینامتنی در شعر و زندگی خاقانی و بهار

یکی از مهم ترین رویکردهای ادبی در نقد ادبی جدید، بینامتنیت یا رویکرد میان متنی است؛ این اصطلاح را ژولیا کریستوا در حدود پنجاه سال قبل مطرح کرد و باب تازه ای برای تحلیل متون گشود. در بینامتنیت، بر خلاف دیدگاه های کلاسیک که متون را حاصل نبوغ شاعر یا کاتب می پنداشتند، بحث بر سر آن است که متون بر یکدیگر تاثیر می گذارند و از این رهگذر، آثار جدید خلق می شود. به عبارت دیگر، بن مایۀ جنبه‌هایی از آثار متاخر، آثار متقدم است و هر اثری می تواند ضمن تاثیرپذیری از آثار پیشین، بر آثار پسین نیز موثر باشد. در تحلیل های بینامتنی، هدف عمده، نشان‌دادن مشابهت های موجود در متون ادبی، اعم از نظم یا نثر است. در ادبیات و بویژه، متون شعری، می توان وجوه تشابه قابل توجهی در بین آثار ادبی یافت و نشان‌دادن این همانندی ها می تواند برای درک نکته‌های غامض یا روشن‌کردن ابعادی از این متون، سودمند باشد. نگاهی به اشعار ملک الشعراء بهار (1265-1330)، شاعر، ادیب و سبک شناس معاصر -با وجود ادعای خود او در داشتن سبکی نو- گویای آن است که بهار، در زمینه‌های تعبیرات و مضامین ... از سرایندگان کهن و بویژه خاقانی شروانی(520-595 ﻫ .ق)، متاثّر بوده است. این مقاله کوششی است برای نشان‌دادن این تاثیرپذیری و نمایاندن همانندی‌های این دو سراینده و بازنمودِ توجه بهار به سراینده نامدار شروان، و سرانجام آن که بهار تا چه میزان در بسیاری از مضامین شعری خود از خاقانی شروانی بهره گرفته است.

intertextual considerations in the poetry and life of khaghani and bahar

one of the main literal approaches to contemporary literary criticism is the examination of intertextuality. introduced by julia kristeva, this approach paved the new way for text analysis. unlike the traditional approaches to text analysis based on authors or poets’ genius, intertextuality discusses the effects which texts have on one another to create new works. in other words, a text, while being influenced by the previous text, would influence later works. in intertextual analyses, the main purpose is to represent the similarities existing in literary texts including poetry or prose. in literature, especially poetry, there are significant similarities that are useful for the better understanding of the texts. malek-al-sho’ara-ye bahar is a late poet, writer and stylist. studying his poems shows that he was influenced by traditional poets, especially khaghani shervani. this is despite his claim to have his own new style. the present study is an attempt to highlight this influence and indicate the similarities between these two poets. it is concluded that bahar organized his poetic themes by profiting from khaghani shervani.