بررسی تاثیرپذیری حسین منزوی از غزل‌های حافظ و سعدی بر مبنای نظریۀ ترامتنیت

ترامتنیت، رویکردی است که به بررسی انواع روابط ممکن بین متن با سایر متون می‌پردازد. ژرار ژنت، نظریه‎پرداز ادبی و نشانه‎شناس شاخص فرانسوی (2018-1930 م.)، ترامتنیت را به پنج دسته تقسیم کرد که عبارتند از: «بینامتنیت»، «پیرامتنیت»، «فرامتنیت»، «سرمتنیت» و «بیش‌متنیت». دقّت نظر ژرار ژنت در خصوص توصیف ویژگی‎های انواع بیش‎متنیّت و بینامتنیّت در متون ادبی، این امکان را برای محقّقان فراهم می‎آورد تا بتوانند با درجۀ اطمینان بالایی انواع این ترامتن‎ها را در عین شباهت ظاهری شواهد شعری برخی از آن‎ها به یکدیگر، از هم تفکیک کنند -کاری که شاید بدون این نظریّه مقدور نمی‎شد.این پژوهش با تکیه بر شیوۀ تحلیلی-توصیفی، به بررسی ترامتن‌های غزل‎های حسین منزوی با غزل‎های حافظ و سعدی می‎پردازد تا اوّلاً، میزان تاثیرپذیری او را از شعر این دو شاعر نام‌آور کلاسیک، در هر یک از انواع فوق، توضیح دهد و ثانیاً، شگرد‎هایی را که در هریک از این بهره‎گیری‎ها مورد توجّه شاعر بوده، تبیین نماید. بر اساس یافته‎های این پژوهش، از میان ترامتن‎ها، بیش‌متنیت؛ خصوصاً از نوع تراگونگی ِآن، عرصۀ اصلی هنرنمایی‎های منزوی بوده است. پس از آن، به ترتیب، بینامتنیت ضمنی و پیرامتنیت درونی مولفی از اهمّیت بیشتری برخوردار است. تجلّی این نوع اخیر در غزل‎های منزوی به پانوشت‎نویسی محدود نمی‎شود و شاعر در این عرصه هم هنر خود را عینیّت بخشیده است. از اینها گذشته، رابطۀ سرمتنیت، به اشتراک دواوین این شعرا در ژانر هنری «غزل» محدود می‎شود و از آنجا که اشعار منزوی رابطۀ تفسیری قابل اثباتی با اشعار سعدی و حافظ ندارد؛ بنابراین، فرامتنیتی هم در آن به چشم نمی‌خورد.

studying hossein monzavi’s affectedness of hafez’s and saadi’s ghazals based on transtextuality

transtextuality is an approach that examines possible relationships between the text and other texts. gérard genet, a famous french literary theorist, and semiotician (2018 ad - 1930 ad), divided transtextuality into five categories: intertextuality, paratextuality, metatextuality, architextuality, and hypertextuality. gérard genet’s precision regarding the description of the characteristics of hypertextuality and intertextuality in literary texts provides the possibility for researchers to distinguish these types of texts with a high degree of confidence despite the apparent similarity of poetic evidence-- something that might not have been possible without this theory. based on an analytical-descriptive research method, the study compares hossein monzavi’s ghazals with those of hafez and saadi firstly, to explain the extent of his affectedness from their ghazals, regarding each of the above types, and secondly, to reveal the methods that monzavi noticed in each employment of the classical poets’ ghazals. as the results show, hypertextality is the main arena of monzavi’s works and performances, especially its transformation type. then, implicit intertextuality and internal authorial paratextuality are more important.