تحلیل گذرایی از گفتمان فردوسی با رویکرد نقش‌گرایی: شواهدی از گفتار رستم در مواجهه با دو سپاه ایران و توران

پژوهش پیش‌‌‌رو به مطالعۀ نظام گذرایی در گفتمان فردوسی در‌ مواجهۀ رستم با دو سپاه ایران و توران از منظر نقش‌گرایی نظام‌مند هالیدی و متسین (halliday and matthiessen, 2014) می‌پردازد تا نوع فرآیندها، مشارکان و عناصر پیرامونی و فراونی آن ها و نیز سبک گفتمان فوق را تعیین کند. در ‌این ‌راستا، تحلیلِ 195 بند از شاهنامۀ فردوسی نشان داد که نوع فرآیندها، مشارکان، عناصر پیرامونی و نیز فراوانی آن ها در گفتمان فردوسی متفاوت از یکدیگر هستند، حال ‌آن که نوع و فراوانی آن ها در گفتار رستم خطاب به سپاه ایران تفاوتی با نوع و فراوانی آن ها در گفتار وی در خطاب ‌به سپاه توران ندارد. در این گفتمان، از هر سه فرآیند اصلی و پیرامونی استفاده شده است. فرآیند رابطه‌ای بیشترین و فرآیند رفتاری کمترین فراوانی را دارند. بازنمایی فرآیندهای مادی و ذهنی توسط فرآیند رابطه‌ای، توجیه‌گر فراوانی غالب این فرآیند در‌ مقایسه ‌با سایر فرآیندهاست. فرآیند ذهنی ادراکی در مقایسه ‌با فرآیندهای ذهنیِ شناختی، تمنایی و عاطفی فراوانی بیشتری دارد. نزدیکی ماهیت رفتاری و مشخصه‌ای فرآیند رفتاری با فرآیندهای ذهنی، مادی و کلامی توجیه‌گر کم‌ رخدادبودن این فرآیند در گفتمان فردوسی و بازنمایی آن از‌طریق این فرآیندهاست. سپاه ایران بیشتر با فرآیند نقلی خنثی و سپاه توران با فرآیند تاکیدی خطاب شده است. رخداد بیشتر عناصر پیرامونی موقعیت و حالت و مشارکان مُدرک، مسند، مسندالیه، شناسه، شناخته، عامل و گوینده، از دیگر مشخصه‌های این گفتمان محسوب می‌شوند. ارائه شواهد قابل درک، مشارکان و عناصر پیرامونی، به‌کار‌بردن اسامی خاص و فراوانی غالب فرآیندها به‌صورت زمان گذشته همراه ‌با شناسه اول شخص تاییدی ‌بر سبک روایتی-توصیفی گفتمان حماسی فردوسی است.

Transitivity Analysis of Ferdowsi's Discourse Based on a Functional Approach and Evidence from Rostam's Speech Facing Iran and Turan's Armies

This article studies the transitivity system of Ferdowsi’s discourse while Rostam faces the armies of Iran and Turan based on systemic functional grammar of Halliday and Matthiessen (2014) to identify its style. In this regard, the analysis of 195 clauses derived from 155 couplets of Ferdowsi’s Shahname revealed that types of processes, participants and circumstances and their frequencies in Ferdowsi,s discourse are different from each other while their type and frequencies in Rostam’s speech that addresses Iranian army was not different from Turani’s army. The relational process possessed the highest and the behavioral one held the least frequency. The representation of mental and material processes by relational process justifies the higher frequency of relational process compared to the others. Mental clauses showed that the perceptive type had higher frequency compare to cognitive, desiderative and emotive types. The nature similarity of behavior process with mental, material and verbal processes justifies the lower frequency of this process so that it is represented through these processes. Iran’s army was addressed by neutral quoting process while the Turan’s was addressed through indicating one. In addition, the type and frequency of identified, identifier, carrier, attribute, agent, sensor and sayer participants, as well as the type and frequency of the location and manner circumstantial elements are of other characteristics of this discourse. The concrete evidence of processes, participants, circumstances, using proper nouns and the higher frequency of processes accompanying with past form and the first person confirm the narrativedescriptive style of this discourse.