تحلیل انتقادی و تطبیقی روش خوارزمی و جامی در شرح نی نامه مولوی

جامی (وفات: 898 ه . ق) و خوارزمی (وفات: 233 ه . ق) از شاعران و عارفان بزرگ قرن نهم هجری، با تالیفات ارزنده‌ای در زبان و ادبیّات فارسی در زمرۀ نخستین شارحان مثنوی مولوی محسوب می‌شوند. شروح خوارزمی و جامی از زمان تالیف تا امروز، مورد توجّه بسیاری از مولوی پژوهان و شارحان مثنوی معنوی قرار گرفته است. آثاری دربارۀ احوال، آثار و زندگی این شارحان تالیف و تدوین شده است، اما اثری که به بررسی و تبیین روش و رویکرد این شارحان در شرح نی نامه (هیجده بیت آغازین مثنوی) بپردازد تا کنون به نگارش در نیامده است. مساله این پژوهش شناختی تحلیلی از مواضع اختلاف و اشتراک روش شرح‌های خوارزمی و جامی بر نی‌نامه مولوی است. هر دو شارح روشی تلفیقی را در شرح نی‌نامه به کار برده و بر تلقی هرمنوتیکی از تفسیر استوار بوده اند و به جای کشف مراد مولوی در نی‌نامه، به کشف و استخراج تفسیر عرفانی غیرمدلّل مباحثی در نی‌نامه پرداخته‌اند که متن ظرفیّت آن را دارد. آنها با این روش، طبعاً، فهم و درک نی‌نامه مثنوی مولوی را برای خواننده و مخاطب بویژه مخاطب عام دشوار کرده‌اند.

Critical and Comparative Analysis of Kharazmi and Jami Methods in the Descriptions of Ney Name

Kharazmi and Jami are great poets and mystics of the ninth century AH. They are also among the early commentators of Rumi’s Masnavi. The interpretive allusions and mystical considerations of these two commentaries have been considered by many postRumi scholars. There are works about the states, works and life of these commentators, but there is no research yet on their methods to describe the Neynameh (eighteen verses at the beginning of Masnavi). This issue is undertaken in this research through the analytical recognition of the differences and commonalities and the methods of explaining the Neyname from the perspective of Kharazmi and Jami. Both commentators are found to have made hermeneutic interpretation, and sometimes an eclectic method instead of discovering the theory of the author of Masnavi. They seek to discover, extract, and explain the mysticism of the epistle, which the text has the capacity for, but they have no reason for their explanations. Thus, they have made it difficult for the general audience of Masnavi to understand the concepts and meanings of the letter.