کاربرد لغز و معما در شعر مجد همگر

لُغز، چیستان و معمّا از دیرباز مورد توجّه غالب گویندگان فارسی‌زبان بوده‌اند؛ یکی از شاعرانی که توجّه خاصّی به این امر داشته و به قولی، از نخستین کسانی بوده است که با جدّیّت آن را دنبال کرده، مجد همگر (686-607 ﻫ.. ق.) است. وی نمونه‎های قابل توجّهی از لغز و چیستان و معمّا را در قالب‎ها و اوزان مختلف شعری سروده و با به کار‎بردن انواع صناعات ادبی و برخی از شگردهای معمّاپردازی و... ، نوآوری‎هایی عرضه داشته که باعث شده است به عنوان طلایه دار معمّاسرایان بعد از خود شناخته شود. از نوآوری‎های او، می‌توان به معمّاهایی که با لغز تلفیق شده‎اند، اشاره کرد. در هیچ یک از تاریخ‎واژه ها (مادّه‎تاریخ‎ها)ی وی، مادّه‎تاریخ معمّایی مشاهده نمی‎شود. این امر بیانگر آن است که در قرن هفتم، سرودن مادّه‎تاریخ معمّایی، آنگونه که در قرون بعد توجّه برخی از شاعران را به خود معطوف داشته، رایج نبوده است.جستار حاضر به بررسی محتوا و ساختار لغز، چیستان و معمّا در اشعار مجد همگر اختصاص دارد که در آن، ابتدا مباحثی درباره سیر لغز و معمّا و بیان پیشینه آنها در شعر فارسی مطرح گردیده، آنگاه با روش‎ تحلیلی توصیفی کاربرد این دو مقوله ادبی، همچنین شگردها و شیوه‎های شاعر در سرودن لغز و معمّا در شعر وی بررسی شده است.

Application of riddles in Majd Hamgar’s poems

Riddle or enigma is a specific genre that has attracted the attention of many Persian composers since old times. The present research deals with the content and structure as well as the formulation of this element in the poems of Majd Hamgar (607686 A.H) as one of the eminent poets of Yazd during the 7th century. At first, we discussed the function of riddle and enigma and their background in the Persian poetry. Then, based on library research through a descriptiveanalytic method, the use of this literary genre is explored in Majd Hamgar’s poetry, and the ways of creating riddles are detected. The results of the research show that the poet has some outstanding samples of riddles and enigmas composed through different poetic forms and meters. Majd Hamgar has displayed so much innovation that it makes him a pioneer of riddle writing and a model for the later poets. Among these innovations, one can point to riddles incorporated with enigma. In his chronographs, however, no riddle can be seen, indicating the rare cases of making this kind of chronographs.