بررسی ساختار و درونمایۀ رباعیّات انوری

هر یک از قالب های شعر فارسی از ویژگی های سبکی، ساختاری و محتوایی خاصّی برخوردارند که شناخت این ویژگی ها باعث درک درست تر از آن قالب ها می شود. اوحدالدّین انوری ابیوردی (575 ه .ق) یکی از شعرای بزرگ زبان فارسی در قرن ششم هجری است که دیوان شعری او در قالب های گوناگون قصیده، غزل، قطعه و رباعی سروده شده است. سبک انوری در اشعار و بخصوص در رباعیّاتش، حدّ واسط سبک های خراسانی و عراقی است. از آنجا که هر قالب شعری در ادبیّات نقش قراردادی خاص خود را ایفا می‌کند، رباعی نیز از قالب‌های اصیل زبان فارسی است که در خدمت مضامین مختلف از قبیل: گذرا بودن عمر، مضامین عشقی، موضوعات فلسفی، عرفانی و آموزه‌های تعلیمی قرار گرفته است. تحقیقات مربوط به رباعیّات، بیانگر این است که اغلب رباعیّاتی ماندگارند که از لحاظ ساختاری سه عنصر توصیف، توصیه و تعلیل و از لحاظ مفهومی، مفاهیم فلسفی، اغتنام فرصت، مضامین تعلیمی، عرفانی و عشقی را داشته باشند. در این جستار با روش توصیفیتحلیلی و بر پایۀ منابع کتابخان ه­ای به بررسی ساختار و درون­مایۀ 100 رباعی از رباعیّات انوری پرداخته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در ساختار رباعیّات انوری سه الگوی توصیف، توصیه و تعلیل بدرستی رعایت شده است. انوری از نظر درون­مایه، نیز موضوع های مختلفی از جمله مفاهیم فلسفی، عرفانی، عشقی، اغتنام دم و مضامین تعلیمی را دستمایۀ مضمون­سازی خویش قرار داده است که از این منظر رباعی های وی از تنوّع مضمونی برخوردارند. مجموع این ویژگی ها، باعث استواری رباعیّات این شاعر شده است، تا جایی که می توان رباعی های انوری را از جملۀ درخشان ترین رباعیّات شعر فارسی به شمار آورد.

Investigating the structure and theme of Anwari’s quatrains

Every Persian poetic form has its own stylistic and structural features the knowledge of which provides better understanding of the poems. Ouhad alDin Anwari Abivardi was a great Persian poet in the sixth century AH, whose collection of poems was written in various forms of ode, lyric, piece and quatrain. Anwari’s style, especially in his quatrains, is something between Khorasani and Iraqi styles. Every form of poetry plays a special conventional role in the literature. Quatrain, as an instance, is an original form of Persian language so far used in various themes such as transient life, love themes, philosophical topics and educational teachings. Research suggests that enduring quatrains are those that structurally involve description, recommendation and analysis and conceptually have themes on philosophy, seizing opportunities, education and love. In this research, the structure and theme of 100 quatrains written by Anwari quatrains are studied by the descriptiveanalytical method and through library sources. The findings of this study refer to three elements in Anwari’s quatrains, including description, recommendation and analysis. From the thematic point of view, the poems have contents on philosophical concepts and tail swings as well as valuable educational themes, all of which reinforce the poet’s quatrains.