تحلیل اصطلاح «بخت» در منظومۀ «هفت پیکر» از منظر تقدیرگرایی زروانی، بانگاهی به نظریۀ تحلیل‌گفتمان

تقدیرگرایی از موضوعات حوزۀ علم فلسفه است که در ادبیّات نیز راه یافته. برمبنای نظریات فرضیه‌پردازان، تحلیل زبان در کاربرد واژه‌هاست. در این روش، عناصر یک زبان، نشانه‌ها هستند و نظام زبان نمی‌تواند منحصر به توصیف صورت‌های زبانی مستقل از کارکردهای فرامعنایی باشد. با توجّه به بسامد بالای واژۀ «بخت» در آثار شعرا، این واژه‌ها باید به عنوان واژه‌هایی نشان‌دار در نظر گرفته شود که ریشه در ناخودآگاه گویندگان آنها دارد. در این مقاله، ارتباط این گونه واژه‌ها در منظومۀ «هفت‌پیکر» نظامی با تقدیرگرایی زُروانی بررسی و شیوۀ تحلیل با نگاهی به نظریۀ تحلیل گفتمان و بررسی واژه‌ها در سطح فرامعنایی در نظر گرفته شده است. آنچه در مدل تحلیلی فرکلاف انجام می شود گذشتن از چیستی توصیف متن به سوی چگونگی و چرایی تفسیر و تبیین متن است. در این تحلیل، باید از الگوی سه لایة فرکلاف برای تحلیل گفتمان استفاده کرد که به اصل متن (شامل تحلیل زبانی در قالب واژه‌ها، دستور، نظام آوایی و انسجام در سطح بالاتر از جمله)، کردار گفتمانی (تولید و مصرف متون) و کردار اجتماعی می‌پردازد. در این پژوهش، از این سه لایه، بخش «تحلیل زبانی در سطح واژه‌ها» مورد نظر بوده و ضمن بررسی واژه‌هایی نشان‌دار چون بخت و نظایرآن، درباره اغراض ثانوی و مفهوم تاویلی و کهن‌الگویی آنها بحث شده است. در پایان، با ارائۀ شواهد، نتیجه گرفته شده که اگرچه نظامی آرای کلامی اشعری را بیان کرده است، ولی هنگام استفاده از واژه‌هایی نظیر بخت؛ از الگوی تفکّر‏‏‏ زُروانی پیروی می‌کند.

Analyzing the word Fortune in the Haft peykar from the perspective of Zurvanian ‎fatalism, regarding to “Critical discourse analysis”‎

Fatalism is one of the major discourses in the field of literature. In many of his actions, man accepts the ‎‎free will consciously and unconsciously, but when he fails to resort to fate and believes in and speaks of ‎‎the supreme will that has finally subjugated him. Whereas, based on the theories of theorists such as ‎‎Yule, Brown and Fairclough, discourse analysis is applied to language, it cannot be limited to describing ‎‎linguistic statements that are independent of the purposes and functions that these statements are ‎‎designed to address in human affairs. , Given the high frequency of words like &fortune& in the books of ‎‎many poets and writers, these words should be regarded as &signified& words that carry the meta‎‎semantic and transnational concept, rooted in the subconscious and ideology of their speakers. In this ‎‎article I will attempt to examine the relationship of these words in &Haft peykar” ‘s Nezami poem with ‎Zurvanian fatalism thinking and to analyze the discourse based on Norman ‎Fairclough ’s theory of ‎analysis. In this article, while discussing these vocabulary, the persistence and ‎effect of Zoroastrian‎Mehri fatefulness on the thoughts and works of writers and poets, as well as the ‎transmission of this ‎thinking to later periods are discussed‎