شناسایی مضامین متناسب و مغایر با فرهنگ ایرانی اسلامی درادبیات کودکان گروه سنی «ب» با استفاده از روش تحلیل محتوا

هدف پژوهش حاضر شناسایی مضامین متناسب و مغایر با فرهنگ ایرانی اسلامی در ادبیات کودکان، با استفاده از روش پژوهش تحلیل محتوا (کمّی و کیفی) است. جامعه‌ آماری شامل تمامی دانش‌آموزان پایه‌های اول، دوم و سوم ابتدایی (گروه سنی ب) در سال تحصیلی 96-1395 بودند (12933 نفر) که از این تعداد، 1000 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شد. ابزارهای پژوهش پرسشنامه محقق ساخته (کمّی) و پرسشنامه‌ محقق ساخته‌ درباره مضامین متناسب و مغایر با فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی (کیفی) بود. در مرحله نخست، با استفاده از پرسشنامه کمّی، از نمونه هزارنفری دانش آموزان، درباره کتاب‌های موردعلاقه‌شان نظرخواهی شد. سپس با استفاده از نرم‌افزار spss، بیست مورد از پر خواننده‌ترین کتاب‌های موردعلاقه آن‌ها شناسایی و فراوانی هر یک از کتاب‌ها مشخص گردید. در مرحله دوم، کتاب‌های پر خواننده، در قالب پرسشنامه‌ محقق ساخته کیفی در اختیار 20 نفر از صاحب‌نظران (شامل اساتید فلسفه تعلیم و تربیت، زبان و ادبیات فارسی و کارشناسان کتاب کودک) قرار گرفت. بدین ترتیب از آن‌ها درباره‌ مضامین مثبت و متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی و مضامین منفی و مغایر با فرهنگ ایرانی اسلامی نظرسنجی شد. درنهایت نتایج پرسشنامه کیفی نشان داد که در میان مضامین مثبت، «پیروزی نهایی خوبی بر بدی» و «ازدواج» و در میان مضامین منفی، «جادو» دارای بالاترین میزان توافق هستند. همچنین به نظر می‌رسد در این کتاب‌ها به آموزه‌های مذهبی، تغذیه خیال، کمک به زندگی واقعی کودک و آموزش چگونگی مواجهه با مشکلات توجه شده است. درمجموع، کتاب‌های بررسی‌شده از مضامین مثبت بیشتری در مقایسه با مضامین منفی برخوردار بودند.

Identifying the Themes Coordinate with and Contrary to the IranianIslamic Culture in Children’s Literature of Age Group B: Using Content Analysis Method

The purpose of the present study was to identify the themes that are coordinate with and contrary to the Iranian Islamic culture in children’s literature, using content analysis (quantitative and qualitative). The statistical population consisted of all students, at second and third grade elementary school (age group B) in the academic year 20162017 (12933 students) out of which 1000 were selected by cluster random sampling. The research tools included a researchermade questionnaire on the themes that were coordinate with and contrary to the IranianIslamic culture. In the first step, using a quantitative questionnaire, a sample of thousands of students was asked to rate their favorite books. Then, using SPSS23 software, twenty of the most popular books were identified and their frequency was determined. In the second phase, the most read books were provided to 20 literary experts in the form of a qualitative researchermade questionnaire. They were then surveyed about the positive and appropriate themes as well as the negative and conflicting ones. Finally, the content analysis of the qualitative results showed that among the positive themes, the themes of ultimate victory over evil and family and marriage and among the negative themes, the theme of magic had the highest degree of agreement. The books also seem to focus on topics such as religious doctrines, fantasy nutrition, dealing with children’s reallife needs, and teaching them how to deal with problems. Overall, the reviewed books had more positive themes than negative ones.