بررسی مقایسه‌ای انواع فرایندهای فعلی به‌کاررفته در دیباچۀ آثار شهاب‌الدّین خُرندزی زیدری و عطاملک جوینی، با رویکرد زبان‌شناسی نقشگرای نظام‌مند

زبان‌شناسی نقشگرای نظام‌مند یکی از نظریّات زبان‌شناسی است که در تحلیل و مطالعۀ متون ادبی کاربرد دارد. در این نظریّه به کارکرد زبان در متن و نقش اجتماعی زبان توجّه ویژه‌ای می‌شود. در دستور نقشگرا، معنی اهمّیّت ویژه‌ای دارد و در سه فرانقش اندیشگانی، بینافردی و متنی، متجلّی می‌شود. در نقش اندیشگانی زبان و کارکرد تجربی آن که نقش معرّفی و بازنمایی تجربه‌های انسان در برخورد با دنیای بیرون و عبور این تجربه‌های مادّی به ذهن و سپس بیان آنها را بر عهده دارد از فرایندهای گوناگون که در فعل رخ می‌دهد و در تبیین نگرش نویسنده به جهان، موثّر و در ایجاد سبک، اثرگذار است، سخن به میان می‌آید. در پژوهش حاضر، پس از تبیین این فرایندها، کاربرد آنها در چهار کتاب تاریخی به زبان فارسی، یعنی نفثهالمصدور و سیرت جلال‌الدّین منکبرنی، اثر شهاب‌الدّین زیدری نسوی و تاریخ جهانگشای جوینی و تسلیهالاخوان، نوشتۀ عطاملک جوینی بررسی شده است. نتایج بررسی نشان داد که هر یک از این دو نویسنده ترتیب خاصّی از فرایندها را به کار برده که با دیگری متفاوت است؛ حال آنکه هر کدام از آنان در هر دو اثر خود ترتیب یکسانی را به کار برده‌اند. این امر نشان دهندۀ سبک‌ساز بودن فرایندها و تاثیر آنها در پیدایش سبک شخصی نویسندگان است. همچنین، بر پایۀ یافته‌های این پژوهش، بسامد بالای فرایندهای مادّی در آثار زیدری، نشان می‌دهد که نویسنده آنچه را می‌بیند به مخاطب عرضه می‌کند (متناسب با حضور نویسنده در رویدادها)؛ برخلاف عطاملک جوینی که بالابودن بسامد رابطه‌ای در نوشته‌های او حاکی از آن است که وی با انتخاب این فرایند، ویژگی‌های موقعیّت‌های گوناگون را به شرکت‌کنندگان در فرایند نسبت داده و به توصیف و بیان روابط موقعیّتی پرداخته‌است چراکه او خود در زمان رخدادها حضور نداشته و آنها را از دیگران شنیده یا در کتاب‌ها خوانده‌است.

A comparative study of the verbal processes in the works of Shahab Al Din Khorandezi Zaydari and AtâMalek Juvayni through the systematic functional approach

Systematic functional linguistics is a linguistic theory applied in the analysis of literary texts. The theory especially takes the social role of language into account. In a functional grammar, meaning is of specific importance and is manifested in three metafunctions including reflection, intraindividuality and intertextuality. In the reflection metafunction, language plays an experimental role to reflect the human experiences of the external world. It passes the secular experiences to the mental one and then expressed them. It reflects different verbal processes to convey the writer’s view of the world to the audience and is effective in creating a specific style. After identifying these linguistic processes, the present study examines four Persian historical books titled Nafthat AlMasdour and Sirat Jalal AlDin Monkabarani by Shahab AlDin Zaydari as well as Tarikh Jahangushay Juvayni and Tasliat AlEkhvan by AtâMalek Juvayni. The results of the study show that every one of these two writers has applied his own specific processes, but each one has used the same set of processes in both of his works. This indicates the ability of processes to create certain personal styles. It is also found that there is a high frequency of secular cases in  Zidari’s works, which is because the writer expresses what he sees appropriately with the his presence in the events. However, the high frequency of connections in AtâMalek Juvayni’s works is due to his assigning different features to the processes, designing situational connections because of being absent in those events; he has heard them or read about them in books.