تحلیل متن «نامۀ امیر مسعود به آلتونتاش خوارزمشاه» از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه کنش گفتارِ جان راجرز سرل

متن‌های ادبی دارای لایه‌های معنایی متعددی هستند. مخاطب باید منظور گوینده یا نویسنده را از متن استخراج کند. ذهن انسان به طور خودآگاه و ناخودآگاه فرایندهایی را در خدمت می‌گیرد تا به این هدف برسد. چگونگی استخراج معنا و منظور نهفته در یک متن از دیرباز از سوی متخصّصان شاخه‌های متعدد علوم انسانی از جمله زبانشناسی و زیر شاخه‌های آن مورد توجه بوده است. نظریۀ «کنش گفتار» یکی از راهکارهای به دست آوردن معانی پوشیدۀ متن است. تاریخ بیهقی یکی از متون کهن نثر فارسی است که به لحاظ شیوۀ نگارش، یکی از متون طراز اول ادبیات به شمار می رود که بلاغت گفتار و توانایی خارق‌العادۀ ابوالفضل بیهقی نویسندۀ آن را نشان می‌دهد. در این پژوهش، «نامۀ سلطان امیر مسعود به آلتونتاش خوارزمشاه» در تاریخ بیهقی بر اساس نظریه کنش گفتار و طبقه بندی پنج‌گانۀ جان راجرز سرل (johnrogers searle) تجزیه وتحلیل شده و فراوانی هریک از کنش‌های موجود در متن بررسی شده است. این نظریه بر پایۀ معنی شناسی کاربردی استوار است و در حوزۀ تحلیل گفتمان قرار دارد.بررسی نامۀ امیرمسعود براساس نظریۀ مذکور نشان داد که نویسنده در این نامه از کنش‌های گفتاری و ترغیبی به میزان زیاد و از کنش عاطفی به میزان کمتری استفاده کرده است و این امر بیانگر اهداف پنهانی و پوشیده نویسنده نامه است.

TThe Analysis of Sultan Amir Masoud’s letter to Kharazmshah Altontash from The History of Beyhaqi based on speech act theory of John Rogers Searle.

Literature texts have numerous meaning layers and pragmatic interpretations. The reader must extract the intent of the writer or narrator from the text. Human minds use different processes consciously and unconsciously to achieve this goal. The specialists of multiple fields in humanities, such as linguistics and its subsets have had a high regard for how to extract meanings and the hidden intent in a text from the past. The notion of speech act is one of the solutions for understanding the hidden meanings of a text. The history of Beyhaqi is one of the ancient texts which is considered as one of the best literary texts because of its style that indicates the fluency and excellent ability of its writer, Beyhaqi. This research has analyzed “Sultan Amir Masoud’s letter to kharazmshah Altontash” from the history of Beyhaqi based on speech act theory. This notion is constantly used in applied semantics and is located within discourse analysis domain. In this letter, the writer has used more directive acts compared with fewer expressive acts that indicates various meanings.