ضرورت تصحیح دوباره کتاب قرّه العین

قرّه العین یا قرّ هالعیون یکی از متون کهن فارسی در زمینۀ تطبیق امثال عربی و فارسی با یکدیگر و نیز با آیات قرآن است که بیش از چهل سال پیش به کوشش امین پاشا اجلالی برمبنای دو نسخۀ دانشگاه تهران (مورّخ 867ه . ق.) و کتابخانۀ ملّی تبریز (مورّخ 938 ه . ق.) تصحیح و در سلسلۀ انتشارات استادان زبان فارسی چاپ و منتشر شده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی این چاپ و مقایسۀ آن با نسخ کهن کتاب، کاستی ها و اشکالات این تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح دوبارۀ آن را گوشزد نماید. در این راستا، افزون بر دو نسخۀ مورد استفادۀ اجلالی، از نسخه های همایی (مورّخ 651 ه . ق.)، کتابخانۀ فاتح (مورّخ 722 ه . ق.)، دو دستنویس کتابخانۀ ایاصوفیا (یکی مورّخ 897 ه . ق.و دیگری از سدۀ نهم) و نسخۀ کتابخانۀ آیت اللّه مرعشی (مورّخ 902 ه . ق.)، بهره برده و نشان داده ایم که انتخاب نابجای نسخ مورد استفاده علی رغم شناخت نسخ کهن تر، بهتر و صحیح تر، عدول بی جهت از ضبط نسخۀ اساس، ثبت نادرست یا بعضًا ناقص اختلاف دو نسخه و ذکر نکردن برخی اختلافات، مهم ترین اشکالات این چاپ بوده است. دسترسی به دستنویس های مهم شناخته شده و نویافته از دیگر دلایل ضرورت تصحیح دوبارۀ اثر است که از یک سو، در انتخاب ضبط صحیح تر واژه ها و عبارات، موثر است و از سوی دیگر، نشان می دهد که مثل ها، حکایات و اشعاری در متن اصلی اثر وجود داشته که در دو نسخۀ مورد استفادۀ مصحح افتادگی داشته و بدین دلیل، به کتاب راه نیافته و از چشم خوانندگان دور مانده است.

The necessity of editing Qurat al Ayn (the book of proverbs)

Qurrat al ‘Ayn is one of the classical Persian texts which compares Persian proverbs with Arabic proverbs. It also compares these proverbs with the Quran verses. This book has been edited and published based on two manuscripts; namely, the manuscript of the University of Tehran (1462) and the manuscript of Tabriz National Library (1531) by Amin Pasha Ejlali more than forty years ago. This study illustrates the imperfections of the previous edition by showing the differences between the old manuscripts and Ejlali’s edition. It also ascertains the necessity of a new edition of this manuscript. Editors of this new edition have used older handwritten versions of this book, like those of Homaei’s (1253), Fatih Library’s (1322), Mara’shi Library’s (1496), as well as two manuscripts of Ayasofya Library (1492 & 16th century). They have shown that choosing less important manuscripts, not recording the base manuscript’s words and even recording wrong or incomplete recording of the manuscripts used, are the most important drawbacks of the previous edition. Availability of older important manuscripts is another reason for the establishment of a new edition. This new edition proves that some of anecdotes and Persian or Arabic poems were missed in the older edition and also there are way better records to be published.