پژوهشی در زندگانی، آثار و اندیشۀ جمالی تبریزی

جمالی تبریزی از شاعران گمنام خمسه‌پرداز سده‌های هشتم و نهم هجری است. از این شاعر ناکام خمسه‌ای مشتمل بر پنج منظومه به نامهای «تحفه‌الابرار»، «مهرونگار«، «محزون و محبوب»، «هفت اورنگ» و «انوشنگ‌نامه» باقی مانده که یگانه نسخۀ شناخته‌شدۀ آن در موزۀ بریتانیا نگهداری می‌شود. تعداد ابیات باقی مانده در این نسخه 19648 بیت است. جمالی همّت خود را مصروف تقلید از روش خمسۀ نظامی گنجوی کرده، با این تفاوت که زبان او در این خمسه ساده و بی پیرایه است. از زندگی و احوالات شخصی شاعر جز این خمسه در هیچ منبع شناخته‌شده‌ای، اطلاعی به دست نمی‌آید. او چهار منظومۀ اول خمسۀ خود را به امیران تیموری و منظومۀ آخر خود را به یکی از امرای قراقویونلو تقدیم کرد؛ امّا نتوانست مقبولیّتی در نظر ایشان پیدا کند. این عدم مقبولیّت، دلیل اصلی ناشناختگی و به حاشیه رانده شدن خمسۀ او بوده است. در این پژوهش، کوشیده‌ایم با جستجو در «خمسۀ جمالی تبریزی» به اطلاعاتی دربارۀ شاعر آن دست یافته و ضمن ترسیم طرحی از زندگی و احوال او، منظومه‌های وی را نیز معرّفی کنیم.

Jamali Tabrizi, a Khamsa Storyteller and Poet

Jamali Tabrizi is one of the eighth and ninth century’s unknown Khamse storytellers who had written five Masnavis in response to Nezami Ganjavi. There is little information about his life and a part of our knowledge about his birthplace and family is from what was mentioned in his works. From his works, it can be inferred that he was born in the second half of the eighth century and lived until 828 AH. The Khamse of Jamali Tabrizi has 19648 verses and contains Masnavis "Tohfatol Abrar", "Meher o Negar", "Mahzoun o Mahboub", "Haft Awrang" and "Anoushang Nameh". The only known version of Khamse Jamali is a Manuscript number "1284" in India Office which is held in the Great Britain Museum. The first poems of Khamse are dedicated to Timurid rulers, and the last poem is dedicated to one of Qaraqoyunlu monarches. Unfortunately, the rulers did not pay attention to him and he was one of the unknown and disappointed poets of Iran.