نمادینگی اژدها در عرفان و دین و بن‌مایه‌های اساطیری آن

اژدها در اساطیر اغلب ملل، نقش‌های مهمّی ایفا می‌کند و دارای دو سویۀ منفی و مثبت است؛ در نمادگرایی منفی، موجود اهریمنی، دیو خشکسالی و بازدارنده آب‌ها، بلا و بیماری، هرج و مرج و آشوب ازلی است و در نمادگرایی مثبت، کارکردهایی چون مادر کائنات، نخستین آفریده که آفرینش بدان بستگی دارد، نخستین شهریار، آورنده باران، زایا، نامیرا، نیروی خورشید و پدیدآورنده فصول و شب و روز، نگهبان گنج‌های مخفی، خداگونگی، درمان بیماری، عامل کشف راز و آگاهی‌دهندگی دارد. مفهوم اساطیری اژدها در دو وجهه مثبت و منفی به عنوان نیروی اصلی اهریمن(شیطان)، دشمن آفرینش انسان و عامل هبوط و رمز تجلّی حقّ در دین‌های گوناگون نمود پیدا کرده است. در اغلب نحله‌های عرفانی نیز شاهد کارکردهای نمادین اژدها هستیم. در مقاله حاضر، نگارندگان با هدف کاویدن ریشه نقش‌های اژدها در عرفان و با استفاده از روش تحلیل محتوا، کارکردهای اژدها در اساطیر و عرفان را واکاوی نموده و به این نتیجه رسیده‌اند که در عرفان، اژدها در چهرۀ منفی خود نماد نفس و در شکل مثبتش به عنوان مظهر طاعت و نیروی حق، رخ نموده است و با توجّه به پیشینۀ اژدها در اساطیر ملل مختلف: نمادینگی نفس در عرفان، ریشه در کارکرد اژدها در اساطیر، به عنوان نماد هرج و مرج، دشمنی حقیقت و جهل دارد و نمادینگی نیروی حقّ، از قداست و خداگونگی اژدها در اساطیر ملل مختلف، سرچشمه گرفته است.

Dragon symbolism in Mysticism and Its Mythological Material

Dragons in negative symbolism, the evil deity, the duel of droughts and the deterrence of water, disease and chaos, and chaos and agitation, and in Positive symbolism, functions such as the cosmic mother, the first creator to depend on creation, the first martyr, the source of rain, the genesis, the impossibility, the power of the sun and the creator of the seasons, the night and the day, the guardian of secret treasures, godliness, the cure of the disease, the agent of mystery discovery. In mysticism, we also see the symbolic functions of the dragon. In the present article, the authors aim to explore the roots of the dragon’s role in mysticism and use the content analysis method to examine the functions of the dragon in mythology and mysticism and conclude that, in the mysticism of the dragon, in its negative image, the symbol of the soul and in Its positive form has been manifested as the manifestation of the obedience and the power of the right, and according to the dragon’s history in the mythologies of various nations: the symbolism of the soul in mysticism, rooted in the function of the dragon in mythology, as the symbol of chaos, the enemy of truth and ignorance, and symbolism The power of righteousness originates from the sacrament of God in the myths of various nations.